Θεραπευτική ιππασία για παιδιά με αυτισμό

Η  Πετρούλα Πετρίκη είναι καθηγήτρια φυσικής αγωγής – εκπαιδεύτρια θεραπευτικής Ιππασίας, με σπουδές στην ειδική αγωγή και ένα μεταπτυχιακό (που τελειώνει σύντομα) στην ειδική εφαρμοσμένη εκπαίδευση. Η ενασχόληση της με τα άλογα, ξεκινά πολλά χρόνια πριν, αρχικά ως αναβάτρια και στη συνέχεια ως εκπαιδεύτρια, μετά από παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Ελληνικής Εταιρίας Θεραπευτικής Ιππασίας, του Πανελλήνιου Συλλόγου Ιπποθεραπευτών και Εκπαιδευτών Θεραπευτικής Ιππασίας καθώς και της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ιππασίας. Με την επιστροφή της στη Λάρισα, το 2008, αποφασίζει να ασχοληθεί επαγγελματικά με το αντικείμενο, αποκτά το πρώτο δικό της άλογο και ξεκινά μαθήματα σε παιδιά και ενήλικες με ειδικές ανάγκες. Γύρω της, χτίζεται με την πάροδο του χρόνου, ένα δίκτυο εθελοντών, φίλων και γονέων που την υποστηρίζει και έτσι το 2014 ιδρύεται ο Σύλλογος Φίλων του Αλόγου στην Εκπαίδευση και στη Θεραπεία ΚΑΛΠΑΖΩ. Ο Σύλλογος αποκτά νέα μέλη, περισσότερα άλογα και δεκάδες ενδιαφερόμενους να γνωρίσουν, όχι μόνο τη θεραπευτική αλλά την ιππασία εν γένει.
Σήμερα ο Σύλλογος έχει πλέον και τη δική του στέγη στο Δασοχώρι, ένα πρώην χοιροστάσιο, το οποίο ο ιδιοκτήτης του κ. Κουκουλιόπουλος παραχώρησε ευγενικά για τη φιλοξενία ζώων και
δράσεων και τα μέλη του ΚΑΛΠΑΖΩ με τη βοήθεια εθελοντών, μετέτρεψαν σε λειτουργικό στάβλο αλόγων.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί η κ. Πετρίκη μιλά για τα άλογα και την ιδιαίτερη σχέση που μπορούν να αναπτύξουν με τα παιδιά, αλλά και για τα φυσικά χαρακτηριστικά αυτών των υπερήφανων
ζώων.

Κυρία Πετρίκη, είναι γεγονός ότι τα παιδιά αγαπούν τα ζώα, ιδιαίτερα όμως με τα άλογα δημιουργούν πάντα μια ιδιαίτερη σχέση. Που το αποδίδετε;
Ίσως στο γεγονός ότι μοιάζουν τόσο πολύ! Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που τόσο σε ό,τι αφορά στην εκπαίδευσή τους όσο και σε επίπεδο συμπεριφοράς και ψυχολογίας μπορούμε να εντοπίσουμε συσχετισμούς. Για παράδειγμα, τα άλογα δεν μπορούν να μιλήσουν, όπως ακριβώς και τα μικρά παιδιά, που χρησιμοποιούν τη γλώσσα του σώματος για να επικοινωνήσουν, μη λεκτικά, με
τους γύρω τους. Έχουν έντονα ένστικτα και ενσυναίσθηση, είναι άδολα και λειτουργούν ανιδιοτελώς. Έτσι δημιουργούν μεταξύ τους έναν ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας που δεν απαιτεί ή δεν προϋποθέτει τη δική μας εμπλοκή. Επίσης, τόσο η εκπαίδευση των παιδιών, όσο και των αλόγων βασίζεται στο ίδιο θετικό πρότυπο. Εισάγεις ένα πράγμα τη φορά, το κατακτάς και πας στο επόμενο, διορθώνεις εξηγώντας και δεν τιμωρείς, επιβραβεύεις την παραμικρή προσπάθεια, χτίζοντας μια σχέση σεβασμού και εμπιστοσύνης. Φυσικά απαιτείται χρόνος, συνέπεια και υπομονή αλλά η επικοινωνία είναι ο μόνος τρόπος, μέσα από τον οποίο θα προκύψει ασφάλεια, κάτι που παιδιά και άλογα είναι σημαντικό να έχουν. Μόνο έτσι θα καταφέρουν να πάνε ένα βήμα παραπέρα, να αναπτύξουν δεξιότητες και να αποκτήσουν εφόδια ζωής. Προφανώς λέγοντας αυτά, σε καμία περίπτωση δεν θέλω να συγκρίνω το άλογο με το παιδί, αυτό που θέλω όμως να πω είναι ότι το άλογο είναι ένας τέλειος «καθρέφτης» της ανθρώπινης συμπεριφοράς και ίσως για αυτό ανέκαθεν ο άνθρωπος υποκλίνονταν στην γοητεία
του.

Τι είναι αυτό που διδάσκετε στο ιππικό κέντρο του συλλόγου στο Δασοχώρι;
Καταρχήν μαθαίνουμε στα παιδιά, αλλά και στους μεγάλους, τι είναι άλογο. Πως ζει, πως σκέφτεται, τι αισθάνεται, πως το φροντίζουμε, πως το κάνουμε μπάνιο, τι το ταΐζουμε. Διαδικασίες βιωματικές που ταυτόχρονα αποτελούν ευκαιρία για γνώση. Ένα παιδί που γνωρίζει τις συνήθειες, τις αντιδράσεις ενός αλόγου και σέβεται τις ανάγκες του, είναι ένα παιδί που έχει
κερδίσει τον σεβασμό του, που μπορεί να επικοινωνήσει μαζί του, να το γητεύσει και στη συνέχεια, να το ιππεύσει με ασφάλεια. Λίγοι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να κατανοήσουν το άλογο, να του δώσουν να καταλάβει τι ακριβώς του ζητούν και να το κάνουν να υπακούσει. Οι περισσότεροι προσπαθούν να του επιβληθούν με τη δύναμη, την τιμωρία, τον περιορισμό ή ακόμη να το δωροδοκήσουν με φαγητό. Στην αρχή και εγώ η ίδια, ως αναβάτης, δεν γνώριζα πόσο σημαντικό ήταν αυτό το κομμάτι της επικοινωνίας, μέχρι τη στιγμή που μπήκα στη διαδικασία να μάθω στο πλευρό του καταξιωμένου, διεθνούς φήμης ελληνοαυστραλού εκπαιδευτή Stavro Steve Vergi. Νιώθω πολύ τυχερή που τον συνάντησα και μου έδειξε τον τρόπο να κατανοήσω τα άλογα μου και να μπορώ να μεταφράζω τις συμπεριφορές τους, χωρίς να τα τραβολογώ και να τα ταλαιπωρώ. Από εκεί και πέρα, έχουμε το κομμάτι της εκμάθησης και της ελεύθερης ιππασίας, προσφέροντας μαθήματα σε κάθε ενδιαφερόμενο καθημερινά, ενώ κάθε Σάββατο, από τις 7 μ.μ., έχουμε μια εκδήλωση πρώτης επαφής με το άλογο, όπου όσοι επιθυμούν μπορούν να κάνουν μια μικρή βόλτα με άλογα στη φύση.

Υπάρχει όμως και το θεραπευτικό κομμάτι;
Πρόκειται για το βασικό αντικείμενο του συλλόγου, πάνω στο οποίο δουλεύουμε συστηματικά από το 2008. Δεν σας κρύβω πως, όταν τότε, μέσω του Συλλόγου Γονέων Κηδεμόνων και Φίλων Αυτιστικών Ατόμων ν. Λάρισας, μιλήσαμε στους γονείς για τη θεραπευτική ιππασία και τα οφέλη της, αρχικά αντιμετωπιστήκαμε με δυσπιστία. Σήμερα δεκάδες παιδιά αλλά και ενήλικες
με αυτισμό παρακολουθούν το πρόγραμμα με θεαματικά αποτελέσματα, ενώ κάποιοι από αυτούς μπορούν πλέον και ιππεύουν αυτόνομα. Εξαιρετική δουλειά γίνεται επίσης σε παιδιά με νοητικά προβλήματα ή διάσπαση προσοχής. Το άλογο μπορεί πραγματικά να μπει και στο κομμάτι της ψυχοθεραπείας με άριστα αποτελέσματα, βοηθώντας παιδιά με ψυχώσεις ή άλλες αγχώδεις διαταραχές να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, να τηρήσουν όρια αλλά και να κοινωνικοποιηθούν.

Τι είναι αυτό που κάνετε στη θεραπευτική ιππασία; 
Ως γυμνάστρια, αυτό στο οποίο εστιάζω αρχικά, είναι η βελτίωση της κίνησης. Ιδίως σε άτομα που δεν έχουν καλή ισορροπία ή έχουν αστάθεια ή δεν λειτουργούν καθόλου τα κάτω άκρα, η κίνηση και ο ρυθμός του άλογου μεταφέρει ερεθίσματα που δημιουργούν ένα πρότυπο βάδισης στον αναβάτη. Πάνω σε αυτό έρχεται να δουλευτεί στην πορεία η λεπτή κινητικότητα των δαχτύλων, ο έλεγχος και συντονισμός στην κίνηση, αλλά και το κομμάτι της επικοινωνίας αφού ο αναβάτης θα πρέπει να επικοινωνήσει με το άλογο του και να συνεργαστεί με την ομάδα. Κυρίως σε άτομα με αυτισμό, που έχουν κατά βάση κοινωνικά αλλά και επικοινωνιακά ελλείμματα, έχω ακούσει πρώτες λέξεις και έχω δει υπεράνθρωπη προσπάθεια προκειμένου να επικοινωνήσουν με το
άλογό τους. Η επαφή με το άλογο τους δίνει ένα πολύ ισχυρό κίνητρο για να τα καταφέρουν καθώς πέρα από όλα τα άλλα είναι μια πολύ έντονη αισθητηριακή φόρτιση. Μυρίζει διαφορετικά, δίνει απτικά ερεθίσματα, αλληλεπιδρά με τον αναβάτη και ανατροφοδοτεί συναισθήματα και επικοινωνία. Συγκινητικός είναι επίσης ο δεσμός που αναπτύσσουν τα παιδιά με τα
άλογα αλλά και τα άλογα με τα παιδιά. Και οι δυο πλευρές λειτουργούν απλά και ξεκάθαρα, χωρίς δευτέρες σκέψεις και πονηριά. Τα άλογα νιώθουν, αισθάνονται και είναι
ένα πολύ καλός οριοθέτης. Ο καλύτερος που έχω γνωρίσει. Ένα παιδί, ας πούμε υπερκινητικό ή με διάσπαση προσοχής, που δεν μπορεί να συγκεντρωθεί και άρα να μάθει κάτι, κάθεται άνετα πάνω στο άλογο τουλάχιστον για 30 λεπτά. Οπότε εκεί έχεις την ευκαιρία και να του διδάξεις πράγματα, να κεντρίσεις και να κερδίσεις την προσοχή του. Άλλη περίπτωση στην οποία η επαφή με το άλογο μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά είναι σε παιδιά με αγχώδεις διαταραχές όπως χαμηλή αυτοπεποίθηση κ.α.
Το γεγονός ότι πρέπει να χειριστούν ένα ζώο που ζυγίζει 500 κιλά και είναι 1,50 μέτρο ψηλότερο από αυτά, ενισχύει τον αυτοσεβασμό τους. Το σημαντικότερο όμως είναι πως η θεραπευτική ιππασία δεν είναι θεραπεία ή τουλάχιστον τα παιδιά δεν την αντιλαμβάνονται ως τέτοια. Είναι διασκέδαση, είναι παιχνίδι με έναν φίλο (το άλογο) στη φύση, είναι συνάντηση και
κοινωνικοποίηση. Γενικά, θεωρώ πως κάθε άνθρωπος μπορεί να ωφεληθεί πραγματικά από την επαφή του με τα άλογα. Είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι υπομονής και υπευθυνότητας.
Πέρα από αυτό, μπορούν να μάθουν στα παιδιά να αγαπούν τα ζώα, τη φύση και την άθληση, γι’ αυτό και ως σύλλογος καλούμε τα σχολεία να επισκεφτούν το χώρο μας και να βιώσουν ευχάριστες εμπειρίες με την αλογοπαρέα μας