Λαρισαϊκή υποψηφιότητα για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής

Υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό βραβείο για τη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική – Βραβείο Mies van der Rohe 2022 είναι το γραφείο του Λαρισαίου αρχιτέκτονα Γιώργου Μπάτζιου. Η υποψηφιότητα αφορά στην αποκατάσταση ενός από τα σπάνια δείγματα του κινήματος της μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, το οποίο ανεγέρθηκε το 1972 και αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα κτήρια του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη.

Πρόκειται για κτήριο γραφείων στην Αττική (Πρώην ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ) η ριζική ανακαίνιση του οποίου ξεκίνησε το 2017. Όπως σημειώνει ο Λαρισαίος αρχιτέκτονας Γιώργος Μπάτζιος η αναγέννηση του υφιστάμενου ιστορικού κτιρίου, αποτέλεσε μια ηθική πρόκληση για την ομάδα που συμμετείχε στο έργο, όσον αφορά στα όριο της επέμβασης, στην υφιστάμενη δομή δεδομένης, της ιστορικότητας του.

Σημειώνεται ότι το γραφείο Georges Batzios Architects, έλαβε επίσης το βραβείο Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2021 με το ίδιο κτίριο.

Tα βραβεία Mies van der Rohe Award 2022.

O διαγωνισμός για το σημαντικότερο Ευρωπαϊκό Βραβείο Αρχιτεκτονικής, που θεσπίστηκε το 1987 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Fundacio Mies van der Rohe Barcelona, διεξάγεται κάθε δύο χρόνια. Τα βραβεία, που έχουν συμβολική και παιδαγωγική αξία, απονέμονται σε Ευρωπαίους αρχιτέκτονες για έργα τους που υλοποιήθηκαν στην Ευρώπη. Ο νέος κύκλος του Βραβείου Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα εστιάσει στις σύγχρονες προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι αρχιτέκτονες, πελάτες κι επαγγελματίες του κλάδου. Στην πρώτη φάση υποψηφιοτήτων του βραβείου Mies van de Rohe για το 2022, περιλαμβάνονται 12 ελληνικά αρχιτεκτονικά έργα.

O διαγωνισμός για το σημαντικότερο Ευρωπαϊκό Βραβείο Αρχιτεκτονικής, που θεσπίστηκε το 1987 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Fundacio Mies van der Rohe Barcelona, διεξάγεται κάθε δύο χρόνια. Τα βραβεία, που έχουν συμβολική και παιδαγωγική αξία, απονέμονται
σε Ευρωπαίους αρχιτέκτονες για έργα τους που υλοποιήθηκαν στην Ευρώπη.

Το υφιστάμενο κτίριο είναι ένα από τα σπάνια δείγματα του κινήματος της μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, ανεγέρθηκε το 1972 και αποτέλεσε ένα από πιο σημαντικά έργα του γραφείου Τομπάζη. H ριζική του ανακαίνιση ξεκίνησε το 2017. Η πρώτη επέμβασή εξηγεί ο αρχιτέκτονας Γιώργος Μπάτζιος, αφορούσε την επαναφορά του εμφανούς σκυροδέματος του κτιρίου (40.000m2).

Ωστόσο, στο εσωτερικό του κτιρίου, στόχος μας δεν ήταν να μηδενίσουμε την επέμβαση μας, μέσω μιας πιστής ανακατασκευής, στην αρχική μορφή του. Οι δραστικές χωρικές αναδιατάξεις, στο εσωτερικό, είχαν ως στόχο τη δημιουργία ενός νέου χώρου που βρισκόταν όμως πάντα εκεί, στο «υποσυνείδητο» του κτιρίου, από το 1972.

Σε αυτή την προσπάθεια μας καθοδήγησε, κυρίως, ο κάναβος του 1,20μ. x 1,20μ., που αντιστοιχεί στις διαστάσεις του τυπικού στοιχείου της φατνωματικής οροφής. Ο εν λόγω κάναβος αποτέλεσε τη βάση για κάθε σχεδιαστική επέμβαση στο κτίριο: όλα τα αρχιτεκτονικά και ηλεκτρομηχανολογικά στοιχεία του κτιρίου βασίζονται σχεδιαστικά πάνω στον, φυσικό και τρισδιάστατα νοητά προβαλλόμενο, κάναβο που όρισε η φατνωματική οροφή.

Παράλληλα, με στόχο την ανάδειξη της γεωμετρίας της οροφής ως γενέτειρας δύναμης του όλου σχεδιασμού, απομακρύνθηκε κάθε είδους μηχανολογικός ή άλλος εξοπλισμός, σε αντίθεση με την αρχική κατάσταση του κτιρίου, κατά την οποία, η οροφή, βρισκόταν επικαλυμμένη με διάφορες ψευδοροφές και αλλά αρχιτεκτονικά και ηλεκτρομηχανολογικά στοιχεία. Εν κατακλείδι, η έως τώρα «θαμμένη» φατνωματική οροφή, λειτουργεί ως σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, το οποίο καθορίζει τη νέα μορφολογία του εσωτερικού του κτιρίου και οδηγεί το χώρο «προς μια απόλυτη αρχιτεκτονική» (Jean Pierre Raynaud – Maison de La Celle-Saint-Cloud).

Η αναγέννηση του υφιστάμενου ιστορικού κτιρίου αποτέλεσε μια ηθική πρόκληση, όσον αφορά το όριο της επέμβασης στην υφιστάμενη δομή. Αξίζει να σημειωθεί ότι, στα 50 χρόνια ζωής του, το κτίριο είχε επιχριστεί σε διάφορες αποχρώσεις- υλικότητες, με τελευταία την απόχρωση της ώχρας, χάνοντας έτσι την αρχική μπρουταλιστική του υφή. Συνεπώς, η πρώτη επέμβαση αφορούσε την επαναφορά της αρχικής (1972) σύστασης σκυροδέματος, σε όλα τα στοιχεία εμφανούς σκυροδέματος του κτιρίου (40.000m2).
Ωστόσο, στο εσωτερικό του κτιρίου, στόχος δεν ήταν να μηδενιστεί η επέμβαση μέσω μιας πιστής ανακατασκευής της αρχικής μορφής του. Οι δραστικές χωρικές αναδιατάξεις, στο εσωτερικό, είχαν ως στόχο τη δημιουργία ενός νέου χώρου που βρισκόταν όμως πάντα εκεί, στο «υποσυνείδητο» του κτιρίου, από το 1972.

Αυτή η προσπάθεια καθοδηγήθηκε, κυρίως, από τον κάναβο 1,20mx1,20m, που αντιστοιχεί στις διαστάσεις του τυπικού στοιχείου της φατνωματικής οροφής.
Ο εν λόγω κάναβος αποτέλεσε τη βάση για κάθε σχεδιαστική επέμβαση στο κτίριο: όλα τα αρχιτεκτονικά και ηλεκτρομηχανολογικά στοιχεία του κτιρίου βασίζονται σχεδιαστικά πάνω στον φυσικό και τρισδιάστατα νοητά προβαλλόμενο κάναβο που όρισε η φατνωματική οροφή.

Παράλληλα, με στόχο την ανάδειξη της γεωμετρίας της οροφής ως γενέτειρας δύναμης του όλου σχεδιασμού, απομακρύνθηκε κάθε είδους μηχανολογικός ή άλλος εξοπλισμός, σε αντίθεση με την αρχική κατάσταση του κτιρίου, κατά την οποία η οροφή βρισκόταν επικαλυμμένη με διάφορες ψευδοροφές και άλλα αρχιτεκτονικά και ηλεκτρομηχανολογικά στοιχεία.

Έτσι, η έως τώρα «θαμμένη» φατνωματική οροφή λειτουργεί ως σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, το οποίο καθορίζει τη νέα μορφολογία του εσωτερικού του κτιρίου και οδηγεί τον χώρο «προς μια απόλυτη αρχιτεκτονική» (Jean Pierre Raynaud – Maison de La Celle-Saint-Cloud).
Βασική επέμβαση στο εσωτερικό του κτιρίου είναι η υλοποίηση ενός ξεκάθαρου λειτουργικού άξονα πρόσβασης σε οριζόντιο επίπεδο, με τις συνεχόμενες υδάτινες επιφάνειες, ενώ σε κατακόρυφο, με τη δημιουργία συστοιχίας αυτοφερόμενων μαρμάρινων πετασμάτων κι ένταξη σε αυτή του κεντρικού κλιμακοστασίου.

Εφαρμόζονται γήινα υλικά και μινιμαλιστικές καθαρές γραμμές που αναδεικνύουν τα μπρουταλιστικά στοιχεία του κτιρίου μέσα από την αντίθεση. Εκσυγχρονίζονται, ανασχεδιάζονται και επεκτείνονται τα στοιχεία νερού στο εσωτερικό του κτιρίου ενώ αλλάζει φορά το κεντρικό κλιμακοστάσιο με στόχο την αποσυμφόρηση και την διαπλάτυνση των οδεύσεων (οριζοντίων και κατακόρυφων) των κοινόχρηστων χώρων. Καθαιρείται ο μεσοόροφος και γίνεται καθολική αναδιάταξη στην περιοχή της εισόδου, με στόχο τη δημιουργία ενός καθαρού και εμβληματικού χώρου υποδοχής, ενώ προστίθενται βοηθητικοί χώροι και γίνεται διάνοιξη προς την αίθουσα εκδηλώσεων του ισογείου δημιουργώντας έναν πολυλειτουργικό σύγχρονο χώρο.

Εφαρμόζονται υπερυψωμένα δάπεδα για τη διέλευση όλων των μηχανολογικών εγκαταστάσεων, αφήνοντας ανέπαφη κι ορατή την φατνωματική πλάκα. Αναδεικνύεται το αίθριο στον χώρο της Διοίκησης και γίνεται περιορισμένη, κατά το δυνατόν, χρήση πλήρων πετασμάτων στον χώρο των κλειστών γραφείων με εκτεταμένη χρήση υάλινων, καθώς και λειτουργική διαρρύθμιση ανοικτού τύπου των γραφειακών χώρων.

Τέλος, διανοίγεται υπόγειο, με στόχο τη δημιουργία χώρου κάβας και γευσιγνωσίας. Όσον αφορά το κέλυφος, ανακατασκευάζονται όλες οι μονώσεις στα δώματα και τους εξώστες, συμπεριλαμβανομένης της στεγάνωσης και της θερμομόνωσης, αντιμετωπίζονται τα σημεία θερμογεφυρών σε όλες τις οριζόντιες επιφάνειες με ελαχιστοποίησή τους στις κατακόρυφες, χωρίς να επιφέρεται καμία αλλοίωση στις όψεις, ενώ αντικαθίστανται όλα τα εξωτερικά κουφώματα με σύγχρονα θερμο-διακοπτόμενα κουφώματα αλουμινίου και ενεργειακούς υαλοπίνακες.
Επιπλέον, ο ηλιασμός αντιμετωπίζεται με συστήματα σκίασης, ενώ εκσυγχρονίζονται και επεκτείνονται τα στοιχεία νερού στο εξωτερικό του κτιρίου για τη δημιουργία φυσικού δροσισμού και βελτίωση του μικροκλίματος.
Ο αρχιτεκτονικός χειρισμός των όψεων είναι διακριτικός, σχεδόν ευλαβικός, όσον αφορά την ανάδειξη του χαρακτήρα και της γενικής φιλοσοφίας του κτιρίου. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η επιλογή των ίδιων υλικών -σκυρόδεμα και γυαλί, αλλά στη σημερινή εκδοχή τους, σχεδόν 50 χρόνια μετά- υπηρετεί καλύτερα τον πυρήνα της αρχικής ιδέας που διέπει όλο το κτίριο, ενώ, συγχρόνως, του προσδίδει μια πολύ πιο σύγχρονη εικόνα.

Η μελέτη της υποψηφιότητας

ΕΡΓΟ: ΚΤΙΡΙΟ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΣΤΗN ΑΤΤΙΚΗ (ΠΡΩΗΝ ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ) – OFFICE BUILDING IN ATTICA
ΜΕΛΕΤΗ – ΕΠΙΒΛΕΨΗ – ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΤΖΙΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ – GEORGES BATZIOS ARCHITECTS
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ: 13.000 m2
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: ΑΤΤΙΚΗ, ΕΛΛΑΔΑ – ATTICA, GREECE
GEORGES BATZIOS ARCHITECTS
• ΣΠΥΡΟΣ ΚΛΕΙΣΣΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
• ΟΛΓΑ ΚΕΛΕΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
• ΣΤΑΥΡΟΣ ΦΡΑΝΤΖΙΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
• ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΚΟΥΛΟΥΜΠΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
• ΚΟΥΚΟΥΖΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
• ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ ΤΡΑΥΛΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
• ΚΛΑΙΡΗ ΜΠΑΚΑΛΙΔΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
• ΦΙΡΦΙΛΙΩΝΗ ΤΖΟΒΑΝΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
• ΜΑΝΤΩ ΜΟΝΟΓΥΙΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚH ΣΧΕΔΙΑΣΤΡΙΑ
• ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΠΑΘΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ, CAD MANAGER
ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ:
• ΣΤΑΤΙΚH ΜΕΛΕΤΗ: Α. ΚΑΡΑΝΙΚOΛΑΣ & ΣΥΝΕΡΓAΤΕΣ ΑΕ: ΒΑΣIΛΗΣ ΚΑΠOΤΗΣ
• ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚH ΜΕΛΕΤΗ: ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΑΚΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: TΑΣΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ
• ΜΕΛΕΤΗ ΦΩΤΙΣΜΟΥ: LUUN
• ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ: H. PANGALOU & ASSOCIATES LANDSCAPE ARCHITECTS
• ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΟΥ: ΕΛΛΗΝΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΕ
• ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ: REDEX AE