Αδριανός Γολέμης – Ο Λαρισαίος γιατρός των αστροναυτών

Την τελευταία φορά που συνομιλήσαμε με τον Αδριανό ήταν το 2014, λίγους μήνες μετά την άφιξή του στην Ευρωπαϊκή Βάση Concordia της Ανταρκτικής όπου θα παρέμενε για έναν χρόνο, ως απεσταλμένος ερευνητής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος.
Οχτώ χρόνια μετά βρισκόμαστε και πάλι. Βρισκόμαστε τρόπος του λέγειν δηλαδή, καθώς εγώ είμαι στη Λάρισα κι εκείνος μόλις έχει προσγειωθεί στο Χιούστον προκειμένου να συμμετάσχει στην εκτόξευση της Ευρωπαίας αστροναύτη Σαμάνθα Κριστοφορέττι, στο Διάστημα.

O Λαρισαίος γιατρός Αδριανός Γολέμης είναι μέλος της ιατρικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Μεγάλωσε στη Λάρισα, σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στο Διεθνές Πανεπιστήμιο του Διαστήματος στο Στρασβούργο.
Το 2014 πέρασε έναν χρόνο στη βάση Concordia στην Ανταρκτική σε συνθήκες που παρέπεμπαν σε διαστημική αποστολή.
Έχει βοηθήσει ως εθελοντής γιατρός σε αποστολές του Austrian Space Forum, ενώ από το 2018 εργάζεται στην ιατρική ομάδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) με βάση την Κολωνία.
Το 2019, οπότε ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του, ανέλαβε δεύτερος γιατρός στην αποστολή του Ιταλού αστροναύτη Λούκα Παρμιτάνο και στη συνέχεια τον ρόλο του πρώτου γιατρού στην αποστολή του 43χρονου Γάλλου αστροναύτη Τομά Πεσκέ, παρακολουθώντας τα ιατρικά δεδομένα που μεταφέρονταν στη Γη μέσα από τη στολή τους.
Σήμερα βρίσκεται στο Χιούστον όπου και θα παραμείνει σε καραντίνα για τις επόμενες τρεις εβδομάδες, για την προετοιμασία της εκτόξευσης της Ευρωπαίας αστροναύτη Σαμάνθα Κριστοφορέττι ενώ στη συνέχεια, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της αεροδιαστημικής ιατρικής ομάδας, θα υποδεχθεί τον Ευρωπαίο αστροναύτη Ματτίας Μάουρερ, ο οποίος επιστρέφει από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ISS.
Όσο για το πού θα τον «συναντήσω» την επόμενη φορά; Ενδεχομένως στο Διάστημα καθώς είναι υποψήφιος στο τρίτο στάδιο της διαδικασίας επιλογής νέων αστροναυτών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Κι αν όλα πάνε κατ’ ευχήν ίσως θα μπορούσε να είναι ο πρώτος Έλληνας αστροναύτης.

Κύριε Γολέμη, ας ξεκινήσουμε με αυτή τη νέα αποστολή, ποιος τη διοργανώνει και ποιο είναι το αντικείμενό της;
Πρόκειται για την αποστολή «MINERVA» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (European Space Agency), του οποίου είναι μέλος και η χώρα μας από το 2005. Η Ευρωπαία αστροναύτης που θα συμμετέχει στην αποστολή αυτή, είναι η Σαμάνθα Κριστοφορέττι, η οποία θα ζήσει για κάποιους μήνες στο Διάστημα (στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ISS) μαζί με συναδέλφους της από την Αμερική και τη Ρωσία, με σκοπό να διεξάγουν επιστημονικά πειράματα που είναι αδύνατο να εκτελεστούν στη Γη. Πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά το βιβλίο της Σαμάνθα που αναφέρεται στην πρώτη της εμπειρία στο Διάστημα, το 2014.

Ποιος είναι ο ρόλος σου ως μέλος της ιατρικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος;
Ο ρόλος μας είναι πάντα η ιατρική υποστήριξη των αστροναυτών, η προφύλαξη της υγείας τους και η θεραπεία σε περίπτωση ασθένειας ή τραυματισμού. Αυτό συμβαίνει σε τρεις φάσης: κατά την προετοιμασία τους πριν την αποστολή (ξεκινάμε τα ιατρικά τεστ και την εκπαίδευσή τους περίπου ενάμιση χρόνο πριν), κατά τη διάρκεια που βρίσκονται στο Διάστημα (μέσω τηλεϊατρικής), και τέλος όταν επιστρέφουν στη Γη και πρέπει να επαναπροσαρμοστούν στη βαρύτητα και τις λοιπές συνθήκες του πλανήτη μας. Στην Ευρώπη μοιράζουμε την ιατρική υποστήριξη μιας αποστολής μεταξύ δύο γιατρών λόγω του πολύ υψηλού φόρτου εργασίας: έτσι ενώ στην προηγούμενη αποστολή είχα τη γενική επιμέλεια του αστροναύτη Τομά Πεσκέ, στην αποστολή MINERVA θα βοηθήσω κατά κύριο λόγο στην εκτόξευση και την προσθαλάσσωση – οι υπόλοιπες φάσεις θα καλυφθούν από τη συνάδελφό μου, κα Μέιμπριττ Κάιπερς. Είναι η τρίτη φορά που συνεργαζόμαστε σε μια αποστολή και αυτό μάς βοηθάει πολύ να είμαστε αποδοτικοί. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στα τελικά στάδια της προετοιμασίας της αποστολής στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ και πρόκειται να περάσουμε δύο εβδομάδες σε προληπτική καραντίνα πριν την εκτόξευση στις 20 Απριλίου.

Για πόσο διάστημα θα παραμείνει στον διαστημικό σταθμό η αστροναύτης;
Για πέντε περίπου μήνες αυτή τη φορά. Στο παρελθόν οι αποστολές στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ήταν είτε πολύ σύντομες (10 ημέρες) είτε των έξι μηνών. Πλέον όμως, καθώς έχουμε περισσότερα διαστημικά οχήματα διαθέσιμα από εταιρείες που μπορούν να στείλουν τους αστροναύτες στον Διάστημα, υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία στη διάρκεια της αποστολής. Υπάρχει συντονισμός σε διεθνές επίπεδο σχετικά με τις εκτοξεύσεις και προσεδαφίσεις από και προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείτε πριν την αποστολή σε επίπεδο πρόληψης; Και πώς προετοιμάζεται ο αστροναύτης προκειμένου το σώμα του να αντεπεξέλθει στις ειδικές συνθήκες;
Οι αστροναύτες περνούν ιατρικά τεστ κάθε χρόνο για να βεβαιωθούμε ότι είναι ιατρικώς έτοιμοι να πετάξουν στο Διάστημα. Όταν πλησιάζει η αποστολή τους, οι εξετάσεις αυτές πολλαπλασιάζονται και επαναλαμβάνονται αρκετές φορές. Ουσιαστικά αξιολογούμε κάθε σύστημα του οργανισμού, από την ακοή ως την ψυχολογία και από τη φυσική κατάσταση ως την οστική πυκνότητα. Αν τα ευρήματα δεν βρίσκονται στο επιθυμητό επίπεδο, βοηθούμε θεραπευτικά και επανελέγχουμε κάποιους μήνες μετά. Επίσης προετοιμάζουμε τα φάρμακα που θα χρειαστεί κάθε αστροναύτης στο Διάστημα, βασιζόμενοι στο ιατρικό ιστορικό και τις εξατομικευμένες ανάγκες του.
Κατά την ίδια περίοδο, ο ή η αστροναύτης προετοιμάζεται πυρετωδώς θα λέγαμε για την αποστολή: λαμβάνει εκπαίδευση ιατρική για περίπτωση εκτάκτου ανάγκης, εκπαιδεύεται στα πειράματα που θα εκτελέσει (χημείας, φυσικής, βιολογίας, ιατρικής, κλπ.), μαθαίνει και πάλι πώς να πιλοτάρει το όχημα που θα τους φέρει στο Διάστημα και βεβαίως ασκείται σωματικά ώστε να είναι στο επιθυμητό επίπεδο ετοιμότητας. Όλα αυτά συμβαίνουν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, όπως και στην Αμερική, τη Ρωσία, την Ιαπωνία και τον Καναδά.

Κατά τη διάρκεια της αποστολής πώς γίνεται η ιατρική παρακολούθηση;
Κάθε γιατρός έχει τη δυνατότητα να συνομιλεί μέσω βιντεοκλήσης με τον ή την αστροναύτη που επιβλέπει τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα (και συχνότερα αν χρειαστεί). Είναι σα μια επίσκεψη στο γιατρό, κατά την οποία ελέγχουμε αν υπάρχουν συμπτώματα και προτείνουμε αντιμετώπιση. Όλα αυτά γίνονται βεβαίως στα πλαίσια του ιατρικού απορρήτου. Για πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, ζητούμε από τον έναν αστροναύτη να εξετάσει τον άλλο, για παράδειγμα όταν χρειάζεται υπέρηχος ή μέτρηση ενδοφθάλμιας πίεσης, ηλεκτροκαρδιογράφημα ή βυθοσκόπηση. Αξιολογούμε τα ευρήματα στη Γη και προχωράμε στη θεραπεία όπου χρειάζεται, εκμεταλλευόμενοι και τα φάρμακα που υπάρχουν στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

Αν δεν κάνω λάθος εσύ κατά κύριο λόγο βρίσκεσαι στην Κολωνία; Από εκεί γίνεται η παρακολούθηση; Θα βρίσκεσαι στο Χιούστον κατά την απογείωση και την προσγείωση;
Σωστά, η παρακολούθηση των Ευρωπαίων αστροναυτών γίνεται κατά κύριο λόγο στην Κολωνία και το European Astronaut Centre. Σε κρίσιμες φάσεις όπως η εκτόξευση και η προσγείωση, αλλά και μέρος της εκπαίδευσης των αστροναυτών, τους ακολουθούμε στις σχετικές εγκαταστάσεις, στις ΗΠΑ ή τη Ρωσία και το Καζακστάν.
Με την έλευση του κορονοϊού και την εγκαθίδρυση της τηλεργασίας, βέβαια, έχουμε την ευχέρεια στις μη-κρίσιμες περιόδους μιας αποστολής να εργαζόμαστε από μακριά, από τη χώρα μας. Έτσι πέρυσι σε ένα σημαντικό κομμάτι της αποστολής «ALPHA», της οποίας ήμουν ο υπεύθυνος γιατρός, η ιατρική παρακολούθηση του αστροναύτη Τομά Πεσκέ έγινε από την Ελλάδα και από τη Λάρισα, φυσικά μέσω ειδικού, ασφαλούς δικτύου.

Ποια είναι τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν και πώς αντιμετωπίζονται από απόσταση;
Υπάρχουν αναμενόμενα προβλήματα, όπως η ναυτία τις πρώτες ημέρες στο Διάστημα, λόγω της έλλειψης βαρύτητας, η ανακατανομή του ενδοαγγειακού όγκου, η μείωση της μυϊκής και οστικής μάζας, και διάφορα άλλα. Είμαστε προετοιμασμένοι για αυτά και έχουμε αναπτύξει σε βάθος χρόνων καλές στρατηγικές πρόληψης και αντιμετώπισης. Το σώμα μας επίσης έχει την εντυπωσιακή ικανότητα να προσαρμόζεται στις αντιξοότητες και είναι εντυπωσιακό να το βλέπουμε αυτό και στο Διάστημα.
Εκτός από τα αναμενόμενα ιατρικά προβλήματα όμως, ανακαλύπτουμε και νέα, όπως η έκπτωση της όρασης (παθολογία SANS). Μαθαίνουμε από αυτά και εφαρμόζουμε τη γνώση και σε παρόμοιες παθολογίες και στη Γη – εν τέλει για αυτό τον λόγο είναι σημαντική η έρευνα στο Διάστημα.
Σχετικά με την αντιμετώπιση, η απόσταση είναι η μεγάλη διαφορά της αεροδιαστημικής ιατρικής από την ιατρική στο νοσοκομείο. Δεν μπορούμε ούτε να εξετάσουμε έναν αστροναύτη άμεσα, με ακρόαση ή ψηλάφηση π.χ. όταν βρίσκεται στο Διάστημα, ούτε να κάνουμε ιατρικούς χειρισμούς εμείς οι ίδιοι. Η αντιμετώπιση λοιπόν βασίζεται στην καλή προετοιμασία: φροντίζουμε να στείλουμε τον βασικό
ιατρικό εξοπλισμό που πιθανώς θα χρειαστεί κατά τη διάρκεια μιας αποστολής. Αλλά και στη συνεργασία: πρέπει ο γιατρός να συνεργάζεται άριστα με τον αστροναύτη ώστε να μπορεί να καθοδηγεί από το έδαφος για την εκτέλεση μιας ιατρικής εξέτασης ή την έναρξη μιας θεραπείας.
Πολύ συχνά, το κλειδί είναι η πρόληψη: εφαρμόζουμε τα λεγόμενα «αντίμετρα», για παράδειγμα φυσική άσκηση δύο ώρες τη μέρα ώστε να προλάβουμε και να μειώσουμε την απώλεια μυϊκής μάζας και οστικής πυκνότητας. Αντίστοιχα με τις διαταραχές του ύπνου και τη ναυτία. Έχουμε μια ομάδα που συμπεριλαμβάνει επίσης διατροφολόγο, ψυχολόγο, ειδικούς της φυσικής άσκησης, φυσιοθεραπευτές οι οποίοι επίσης συμβάλλουν όπου είναι απαραίτητο.

Σε τι εξετάσεις υποβάλλεται ο αστροναύτης κατά τη διάρκεια της αποστολής;
Κατά την τακτική μας επικοινωνία θέτουμε μια σειρά ιατρικών ερωτήσεων ώστε να ελέγξουμε τυχόν συμπτώματα. Παρακολουθούμε επίσης τις προγραμματισμένες εξετάσεις, όπως υπέρηχος, βυθοσκόπηση οφθαλμών, τεστ κοπώσεως με ηλεκτροκαρδιογράφημα, τεστ ούρων, παρακολούθηση της διατροφής και του μεταβολισμού, τεστ ακοής και άλλα. Για μένα ένα από τα πιο ενδιαφέροντα τεστ είναι η αξιολόγηση των νοητικών λειτουργιών, αν θέλετε της αποδοτικότητας του μυαλού μας. Πρόκειται για μια εξέταση σε υπολογιστή με λογισμικό που θέτει κάποια προβλήματα και μετράει τον χρόνο απόκρισης και την ακρίβεια της απάντησης, επειδή ξέρουμε πως η κόπωση και οι αντίξοες συνθήκες στο Διάστημα μπορεί να επηρεάζουν τις παραμέτρους αυτές.

Είναι πολύ έντονη εμπειρία να βλέπεις απευθείας τα ιατρικά δεδομένα από τη στολή του αστροναύτη και ταυτόχρονα είναι και μια μεγάλη ευθύνη.

Πώς γίνεται η καταγραφή των ιατρικών δεδομένων από απόσταση;
Είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα. Οφείλουμε να προστατεύουμε τα ιατρικά δεδομένα των αστροναυτών, όπως και κάθε ασθενούς στη Γη. Για αυτό ανταλλάσσουμε πληροφορίες μόνο μέσω κρυπτογραφημένων δικτύων και μηνυμάτων και αποθηκεύουμε τα αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεων σε ασφαλείς servers. Μία δυσκολία είναι προφανώς η απόσταση – ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός έχει δορυφορική κάλυψη και ίντερνετ σχεδόν συνεχόμενα, με μικρές διακοπές. Τα επόμενα χρόνια όμως, καθώς προετοιμάζεται η επιστροφή του ανθρώπου στη Σελήνη, το πρόβλημα αυτό θα αυξηθεί καθώς θα έχουμε επικοινωνία με τους αστροναύτες με μικρή καθυστέρηση και συγκεκριμένες ώρες μόνο. Επομένως τα ιατρικά δεδομένα θα πρέπει να καταγράφονται και να αποστέλλονται με αυστηρότερο πρόγραμμα.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις του διαστήματος στον οργανισμό;
Αναφέραμε ήδη αρκετές εξ αυτών, όπως ότι τα οστά και οι μύες εξασθενούν. Υπάρχει επίσης αυξημένη έκθεση σε ηλιακή και κοσμική ακτινοβολία. Οι συνθήκες απομόνωσης επηρεάζουν την ψυχολογία, ενώ ο μεγάλος φόρτος εργασίας με ερευνητικά πειράματα, καθώς και οι διαταραχές του ύπνου, προκαλούν χρόνια κόπωση. Ο καρδιακός ρυθμός μειώνεται και μερικές φορές παρατηρούμε αρρυθμίες, ενώ η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος εκπίπτει. Τις πρώτες μέρες, το αιθουσαίο σύστημα για την ισορροπία αντιμετωπίζει μια σύγχυση και αποτέλεσμα αυτού είναι η ναυτία. Η πιθανότητα μείωσης της οπτικής οξύτητας, καθώς και ανάπτυξης θρόμβων σε υγιείς ανθρώπους, είναι επιπτώσεις στον οργανισμό που ανακαλύφθηκαν μόλις τα τελευταία χρόνια στο Διάστημα.

Φαντάζομαι ότι και το κομμάτι της ψυχολογικής υποστήριξης είναι εξίσου σημαντικό.
Πολύ σωστά, οι αστροναύτες μένουν για αρκετούς μήνες κλεισμένοι στο εσωτερικό του Σταθμού, μακριά από τις οικογένειές τους, χωρίς δυνατότητα να επιστρέψουν. Υπόκεινται σε ένα πολύ απαιτητικό εργασιακό πρόγραμμα κατά την παραμονή τους στο Διάστημα, όσο και κατά την προετοιμασία μιας αποστολής. Η ιδιωτική τους ζωή επηρεάζεται από τα συνεχόμενα ταξίδια, αλλά και παράγοντες όπως το ότι βρίσκονται στο επίκεντρο των ΜΜΕ. Όλα αυτά αφήνουν το εντύπωμά τους στην ψυχολογία μας και αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει υποστήριξη από ψυχολόγο. Βεβαίως οι αστροναύτες είναι δυνατοί χαρακτήρες που έχουν επιλεγεί ακριβώς για την ανθεκτικότητά τους σε τέτοιες αντίξοες συνθήκες.

Τα ιατρικά δεδομένα που συλλέγονται παρέχουν ενδείξεις για το τι συμβαίνει στο σώμα μας σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας ώστε οι συνάδελφοί μας που ασχολούνται με την ιατρική έρευνα να μελετήσουν περαιτέρω τις αλλαγές αυτές και εν τέλει να τις εφαρμόσουμε στην ιατρική στον πλανήτη μας.

Με την επιστροφή του αστροναύτη στη γη, τι περιλαμβάνει το κομμάτι της αποκατάστασης;
Περιλαμβάνει πρώτα από όλα τη σωματική αποκατάσταση. Στα τέλη Απριλίου θα συμμετέχω στην υποστήριξη της προσγείωσης του Ευρωπαίου αστροναύτη Ματτίας Μάουρερ και ήδη προετοιμαζόμαστε για την αποκατάσταση αυτή. Τις πρώτες ώρες στη Γη οι αστροναύτες χρειάζεται να αναπληρώσουν τον όγκο των υγρών στο αίμα τους ενδεχομένως και με ενδοφλέβια χορήγηση. Χρειάζονται επίσης βοήθεια για να περπατήσουν κρατώντας την ισορροπία τους και φάρμακα για την αντιμετώπιση της ναυτίας. Το σώμα περνάει την αντίθετη διαδικασία από όταν άφησε τη Γη για να βρεθεί στο Διάστημα. Η φυσική άσκηση είναι σημαντικό να γίνει με σωστό ρυθμό και στοχεύοντας συγκεκριμένες μυϊκές ομάδες. Ιατρικά, ελέγχουμε και πάλι όλα τα συστήματα του οργανισμού για να επιβεβαιώσουμε τη σωστή προσαρμογή τους.
Δύο βδομάδες μετά την προσγείωση, διεξάγουμε ενδελεχή νευρολογικό έλεγχο για να βεβαιωθούμε πως ο αστροναύτης μπορεί να οδηγήσει αυτοκίνητο.
Η αποκατάσταση είναι και ψυχολογική – επομένως ως γιατροί φροντίζουμε να υπάρχει αρκετός χρόνος με την οικογένεια και σωστή ανάπαυση και ύπνος. Κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο λόγω του εργασιακού προγράμματος και της προσοχής των media.

Επίσης πόσο σημαντικά είναι και πώς αξιοποιούνται τα ιατρικά δεδομένα που συλλέγετε;
Πρώτα από όλα είναι σημαντικά για τη διατήρηση της υγείας του συγκεκριμένου ή της συγκεκριμένης αστροναύτη και βοηθούν και ως αναφορά για μελλοντικές αποστολές. Επίσης παρέχουν ενδείξεις για το τι συμβαίνει στο σώμα μας ώστε οι συνάδελφοί μας που ασχολούνται με την ιατρική έρευνα να μελετήσουν περαιτέρω τις αλλαγές αυτές και εν τέλει να τις εφαρμόσουμε στην ιατρική στον πλανήτη μας.

Πώς έγινε η επαφή σου με την αεροδιαστημική ιατρική;
Στην Ευρώπη δεν υπάρχει κάποιο κλασσικό «μονοπάτι», οπότε με επιμονή και λίγη τύχη, βρήκα το δικό μου. Επέλεξα την ιατρική επειδή έχει το στοιχείο της βοήθειας προς τον άνθρωπο, παράλληλα πάντα ένιωθα μια βαθιά, χρόνια έλξη για το Διάστημα. Έτσι μετά το πτυχίο της Ιατρικής, έκανα ένα διεπιστημονικό Μάστερ για το Διάστημα στο Στρασβούργο και ακολούθως μαθήματα αεροπορικής ιατρικής για δύο βδομάδες στο Λονδίνο.
Είχα την ευκαιρία να εργαστώ για ένα χρόνο σε απομόνωση στην Ανταρκτική, εκτελώντας ιατρικά πειράματα για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. Αυτό με βοήθησε ακολούθως να εργαστώ σε ιατρικές μελέτες για το Διάστημα στην Τουλούζ και από το 2018 στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών στην Κολωνία. Παράλληλα εργάζομαι λίγους μήνες σε νοσοκομειακό περιβάλλον ώστε να διατηρείται η επαφή με την κλινική ιατρική. Τέλος να αναφέρω ότι με βοήθησε σε αυτό το μονοπάτι η εθελοντική ενασχόλησή μου με διάφορους οργανισμούς για το Διάστημα, αλλά και οι συμβουλές που έλαβα από Έλληνες και ξένους που δραστηριοποιούνται στον χώρο του Διαστήματος.

Θα ήσουν διατεθειμένος να συμμετάσχεις σε μια αποστολή;
Παραπάνω από διατεθειμένος, θα ήμουν ευτυχής και υπερήφανος να βοηθήσω στην έρευνα που διεξάγεται έξω από τον πλανήτη μας! Διατηρώ κάποιες ελπίδες καθώς είμαι υποψήφιος στην τρέχουσα διαδικασία επιλογής αστροναυτών στην Ευρώπη και βρίσκομαι στο τρίτο στάδιο. Ο ανταγωνισμός είναι υψηλός και περιμένουμε τα τελικά αποτελέσματα τον Νοέμβριο του 2022. Βεβαίως, για να πετάξει στο Διάστημα για πρώτη φορά Έλληνας αστροναύτης, θα πρέπει η χώρα μας να συνεισφέρει περισσότερους πόρους στα ερευνητικά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος από ότι τώρα. Κάτι που βεβαίως θα είναι εποικοδομητικό και για τα ελληνικά πανεπιστήμια και τις ερευνητικές τους ομάδες, οι οποίες θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να προτείνουν πειράματα για το Διάστημα μέσω της ESA.

Για να πετάξει στο Διάστημα για πρώτη φορά Έλληνας αστροναύτης, θα πρέπει η χώρα μας να συνεισφέρει περισσότερους πόρους στα ερευνητικά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Κάτι που βεβαίως θα είναι εποικοδομητικό και για τα ελληνικά πανεπιστήμια και τις ερευνητικές τους ομάδες, οι οποίες θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να προτείνουν πειράματα για το Διάστημα μέσω της ESA. θα ήμουν ευτυχής και υπερήφανος να βοηθήσω στην έρευνα που διεξάγεται έξω από τον πλανήτη μας! Διατηρώ ελπίδες να το επιτύχω καθώς είμαι υποψήφιος στην τρέχουσα διαδικασία επιλογής αστροναυτών στην Ευρώπη και βρίσκομαι στο τρίτο στάδιο. Ο ανταγωνισμός είναι υψηλός και περιμένουμε τα τελικά αποτελέσματα το Νοέμβριο του 2022.