Ημερολόγιο Παράστασης

«Η Πόλις, μυθιστορηματική ανθρωπογεωγραφία της Λάρισας», είναι το τελευταίο έργο του Λαχανά. Εκδόθηκε το 2009, έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του, και είναι αφιερωμένο στους πρόσφυγες όλου του κόσμου. Ο συγγραφέας αναδημιουργεί μνήμες από τη δική του  οικογένεια, που ζούσε στην ακμάζουσα Αδριανούπολη, στην Ανατολική Θράκη. Η αφήγηση αρχίζει το 1912, πριν από το ξέσπασμα του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Οι γυναίκες και τα παιδιά της οικογένειας Φλωριά, που εμπορευόταν το μετάξι της Αδριανούπολης στις παραδουνάβιες χώρες, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πόλη. Αναζητώντας καταφύγιο καταλήγουν στη Λάρισα.

Η οικογένεια τοποθετείται σε ένα παλιό αρχοντικό στον Άγιο Κωνσταντίνο (συνοικία των εύπορων μουσουλμάνων στην οθωμανική εποχή), όπου πρέπει να συγκατοικήσει με οικογένειες από διάφορα μέρη που έρχονται κατά κύματα, ως το 1922, όταν καταφθάνουν οι πρόσφυγες από τη Σμύρνη: αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Λαχανάς ξεδιπλώνει την αφήγηση της Λάρισας, της εποχής του Μεσοπολέμου, μέσα από τη ματιά των προσφύγων και μέσα από τις προσωπικές του μνήμες. Οι ιστορίες που αποτελούν την πρώτη ύλη της παράστασης συχνά προκαλούν έκπληξη. Πρόσωπα και καταστάσεις συνθέτουν ένα μεγάλο ψηφιδωτό, το ψηφιδωτό μιας πόλης σκληρής αλλά και βαθιά ανθρώπινης, αντιφατικής και σχεδόν παγανιστικής.

Με κομβικό έτος το 1941, έτος μαρτυρικό, όταν μέσα σε λίγες μέρες η πόλη πλήττεται από βομβαρδισμούς και ισχυρό σεισμό και ισοπεδώνεται σχεδόν ολόκληρη. Μέσα από τα ερείπια της παλιάς Λάρισας αναδύεται η νέα Λάρισα, μια άλλη πόλη, όπως μέσα από την οθωμανική αναδύεται προηγουμένως η ελληνική Λάρισα: η μεταμόρφωση, το μεγάλο θέμα που διατρέχει όλο το βιβλίο και την παράσταση. Η εχθρική αρχικά για τους πρόσφυγες πόλη, η οποία στη συνέχεια γίνεται η νέα εστία τους, η μήτρα, το χωνευτήρι της νέας ζωής.

Α’ ΜΕΡΟΣ

1. Πρόλογος – Οι χρυσαλίδες της Αδριανούπολης
Η παραγωγή του μεταξιού, μια αλληγορία για τον κύκλο της ζωής. Εδώ κυριαρχεί η μητριαρχική φιγούρα της γιαγιάς. Ο τρόπος παραγωγής όπως περιγράφεται από τον συγγραφέα έχει τρομερό ενδιαφέρον: ακολουθεί τους ρυθμούς της φύσης. Η συμμετοχή των ανθρώπων πρέπει να είναι αθόρυβη, διακριτική, σχεδόν ανεπαίσθητη. Για να συμβεί η μεταμόρφωση, ώσπου οι μεταξοσκώληκες να βγάλουν φτερά, να γίνουν πλάσματα του αέρα. «Με τον χρόνο και την υπομονή γίνεται το φύλλο της μουριάς μετάξι».

2. Εισαγωγή: Hλεκτρονική μουσική
Λειτουργεί αντιστικτικά προς το ακορντεόν και τις μελωδίες της εποχής του Μεσοπολέμου. Ένα ηχητικό τοπίο που παραπέμπει υπαινικτικά σε εσωτερικά τοπία του νου και της ψυχής ή σε διεργασίες και στοιχεία της φύσης.

Β’ ΜΕΡΟΣ

1. Το τούρκικο σπίτι
Το λυκόφως της οθωμανικής εποχής. Στην εσωστρέφεια των τουρκικών σπιτιών αντιπαραβάλλεται η νεοκλασική Λάρισα, η λάμψη του επιχρίσματος, του λευκού σοβά, στους τοίχους και η λάμψη του μαρμάρου.

2. Η γειτονιά – ο Άγιος Κωνσταντίνος
Μια γειτονιά γεμάτη παλμό και μουσική. H λατέρνα, το γραμμόφωνο με τα σουξέ της εποχής αλλά και η υπόγεια «απαγορευμένη» ταβέρνα για τους ρεμπέτες και τους χασικλήδες. Η τελετουργία του καφέ, το άρωμα του καβουρδίσματος που μπλέκεται με τις μυρωδιές του βασιλικού και των λουλουδιών. Τα σκοτεινά μυστικά της γειτονιάς και της πόλης.

3. Το θέατρο των Σκιών
Όλα παίρνουν μια ανάλαφρη όψη στον κόσμο του Καραγκιόζη, σα να απελευθερώνονται από τη βαρύτητα και να ίπτανται στον αέρα. Σκιές γεμάτες χρώματα και φως. Όπως στο Παζάρι της πόλης, εκείνο το μεγάλο διονυσιακό πανηγύρι όπου όλα γίνονται ένα.

4. Οι νεκροί
Και από την άλλη οι σκιές εκείνων που έφυγαν και επιστρέφουν μέσα στη νύχτα για να ταράξουν ή να παρηγορήσουν τους ζωντανούς. Η επικοινωνία ανάμεσα στους δύο κόσμους: εικόνες αρχαϊκές, αισθήσεις αρχέγονες.

5. Η νέα ζωή
«Ήταν σα ν’ άκουσα μέσα μου ένα κρακ, σαν κάτι να έσπασε, λες κι έσπασε πάγος, κι έβλεπα κάτω καθαρά νερά». Η μετάβαση -απρόοπτη και ξαφνική- από την αβεβαιότητα της προσφυγιάς σε μια νέα ζωή. Και ταυτόχρονα η αγωνία στην πορεία προς την ενηλικίωση.

6. Το τέλος της παλιάς Λάρισας
Πως να περιγράψεις το απερίγραπτο; Πως να αναπαραστήσεις καταστάσεις που δεν χωράει ο νους; Η Λάρισα του 1941. Καίριος εδώ ο λόγος του συγγραφέα, περιορίζεται σε ελάχιστες εικόνες αποβάλλοντας κάθε περιττή δραματικότητα. Η σκηνή στην παράσταση ακολουθεί αυτή τη λογική, διαλέγοντας από το κείμενο ελάχιστα αλλά δραστικά στοιχεία.

7. Η πόλη είναι οι ιστορίες της
α. Οι τρεις θεές
Μια από τις πιο ωραίες ιστορίες του βιβλίου. Η ποίηση των ανθρώπων που μπορούν να δώσουν στη ζωή μια όψη συναρπαστική μέσα στον παραλογισμό και τη σκληρότητα. Οι «τρεις θεές» της Λάρισας ως άλλες παγανιστικές θεότητες της πόλης…
β. Η πόλη του αλόγου
Μια ολόκληρη σημειολογία των χρωμάτων και των λουλουδιών με τα οποία στολίζονταν οι άνθρωποι, τα άλογα και οι άμαξες. Σύμβολα που διατρέχουν τους αιώνες, τους κύκλους, τις σπείρες του χρόνου. Πόλη χιλιάδων ετών, η Λάρισα έχει περάσει μέσα από ατελείωτες μεταμορφώσεις.

Δ. Ι. Τσουμάνης 

Η παράσταση ανέβηκε στο θέατρο της Αυλής του Μύλου από τις 5 ως τις 9 Σεπτεμβρίου 2022 και το επόμενο διάστημα θα παρουσιασθεί σε αρχαιολογικούς χώρους στη Λάρισα και στον νομό.

Συντελεστές της παράστασης
Ηθοποιοί: Χριστίνα Βράκα, Δημήτρης Όντος,
Ακορντεόν: Μανώλης Ντάλλας, Ηλεκτρονική μουσική: Sot-K,
Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Ευθυμιόπουλος