Βιβλιοκριτική – «Η Ελληνική Επανάσταση και οι αυτοκρατορίες»

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΤΣΩΝΗΣ – «Η Ελληνική Επανάσταση και οι αυτοκρατορίες», εκδ. «αλεξάνδρεια» 2020

Το Πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας -και ίδρυσης, το πρώτον- του Ελληνικού κράτους υπογράφτηκε από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία το 1830. Πώς όμως βλέπουνε, πριν το 1821, τους εαυτούς τους οι κάτοικοι αυτής της μεσογειακής νοτιοανατολικής περιοχής, και πώς τους βλέπουν οι κατά καιρούς ξένοι κατακτητές (Γάλλοι, Άγγλοι, Τούρκοι, Ρώσοι); Η αβεβαιότητα για το ποιος ήταν ποιας εθνικότητας, ήταν διαδεδομένη. Οι ξένες δυνάμεις συνήθως, αλλά όχι αποκλειστικά, αποκαλούσαν το συνονθύλευμα των κατοίκων αυτής της περιοχής γενικά Ανατολίτες και άλλοτε Έλληνες, Αλβανούς, Σουλιώτες, οι οποίοι (και συχνάκις εμφυλιοπολεμούντες εκτός των άλλων) αποτελούν το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα έλλειψης εθνικής συνείδησης, φυλής (τουλάχιστον μέχρι το 1821 και πάλι όχι για όλους). Η αλλαξοπιστία και υπηρεσία επί πληρωμή σε οιονδήποτε και οποτεδήποτε (άλλοτε στον Αλή Πασά κατά των Γάλλων, άλλοτε με τους Γάλλους κατά του Αλή Πασά), ήταν επίσης ένα δείγμα αμφιβολίας της εθνικότητας ή των συμφερόντων μιας εθνικής υπόστασης. Οι ξένες δυνάμεις είχαν ένα (βολικό για τη σταυροφορική τους νοοτροπία και τον οριενταλισμό τους) χαρακτηριστικό για να αποδίδουν στους κατοίκους της περιοχής αυτής, τον χριστιανισμό. Στην πολύ εμβριθή αυτή ιστορική μελέτη του Κοτσώνη που βασίζεται κυρίως στα αρχεία της Γαλλίας, και με τρανταχτά παραδείγματα όπως ο πρόγονος του Ανδρούτσου, ο Καποδίστριας, αλλά και η περιπετειώδης περίπτωση και ζωή του ζακυνθινού, που δήλωνε ωστόσο Γάλλος, μισθοφόρου Τσιώλη αναδεικνύεται το μέγα ζήτημα της δημιουργίας (εκ της μη υπαρχούσης) της ελληνικής ταυτότητας με την επιλογή μόνο μερικών και συγκεκριμένων στοιχείων σε βάρος πολλών άλλων.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΜΗΛΑΚΗΣ & ΡΑΦΑΕΛ ΓΚΡΗΝΜΠΕΡΓΚ «Αρχαιολογία, έθνος και φυλή», εκδ. του Εικοστού
Πρώτου 2022

Στις σελίδες αυτού του απολαυστικού βιβλίου συμβαίνει το καταγεγραμμένο γεγονός μιας εξαιρετικής συζήτησης ανάμεσα σε δύο πολύ σημαντικούς (παγκοσμίου εμβέλειας) αρχαιολόγους, σχετικά με σύγχρονα ζητήματα που μπορεί να αναδείξει η επιστήμη της αρχαιολογίας. Ξεκινώντας από το ιστορικό γεγονός ότι τα δύο κράτη της Ελλάδας και του Ισραήλ έχουν πολλά κοινά γνωρίσματα σχετικά με τη δημιουργία τους, γνωρίσματα αποικιακών δημιουργημάτων και κρυπτοαποικιακών πρακτικών, μέχρι το γεγονός του νέου νομαδικού μεταναστευτικού κινήματος που θέτει τον δυτικό καπιταλισμό προ των παρελθοντικών (παλαιότερων και πρόσφατων) ευθυνών του, στη συζήτηση αυτή αναδεικνύεται πως η επιστήμη της αρχαιολογίας είχε τον ρόλο (με την αρωγή των αποικιακών δυνάμεων) να φτιάχνει ταυτότητες φαντασιακές, καθαρίζοντας επιμελώς όποια στοιχεία δεν βολεύουν τα εθνικά αφηγήματα. Στο τέλος του βιβλίου αφενός μεν ασκείται μια έντονη, ουσιαστική και έμπλεη επιστημονικών επιχειρημάτων πολεμική κριτική στη νεόδμητη παραεπιστημονική και επικίνδυνη πρακτική της αρχαιογενετικής, αφετέρου προτείνονται ιδέες και οδοί για τη λεγόμενη αποαποικιοποίηση της επιστήμης της αρχαιολογίας και των κρυπτοαποικιακών κρατών κυρίως της Ελλάδας και του Ισραήλ.