Το μαρτύριο του Φιλοκτήτη – «Πρᾶττε δίκαια»

Ο Βασίλειος Σπανός είναι Διδάκτωρ Αρχαιολογικού Τουρισμού & Πολιτιστικής Διπλωματίας, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η στήλη έχει ως σκοπό την παράθεση θεσσαλικών μύθων και τη σύνδεση τους με το σύγχρονο βίο. Η μεθοδολογία που ακολουθείται είναι ο διάλογος μεταξύ δύο υποτιθέμενων χαρακτήρων. Στο παρόν άρθρο ο Μύστης συνομιλεί με τον Ζήτη. Ο τίτλος κάθε πονήματος αντιστοιχεί σε ένα δελφικό παράγγελμα, η ουσία του οποίου αποκρυσταλλώνεται, στους μυθικούς διαλόγους.

ΖΗ: Πράσινο του βουνού και γαλάζιο της θάλασσας… τοπίο εφάμιλλο με τα Ηλύσια Πεδία…υπερβάλλω Μύστη;
ΜΥ: Αγαλλιάζει πάσα ανθρώπινη ψυχή όταν αυτή διασχίζει τα Τέμπη, πολλώ δε μάλλον όταν θωρεί το λυκαυγές… καλημέρα Ζήτη και καλώς όρισες στη Μελιβοία…
ΖΗ: Επίτρεψε μου ν’ αντιρροπήσω τα λεγόμενα μου… χθες στην Ολιζώνα, στη Μεθώνη, στη Θαυμακία και σήμερα εδώ…η παρουσία της λήθης, έντονη…
ΜΥ: Στα μέρη που παρέθεσες, βασίλευε κάποτε ο πιο σημαντικός ξεχασμένος ήρωας, ο Φιλοκτήτης… μητέρα του η Δημώνασσα και πατέρας του, ο Αργοναύτης Ποίας…
ΖΗ: Μνημονεύεται για κάτι;
ΜΥ: Αξιοσημείωτη είναι η σχέση του με τον Ηρακλή…
ΖΗ: Επειδή ο Ποίας συμμετείχε στην Αργοναυτική Εκστρατεία, όπως ο ημίθεος;
ΜΥ: Διότι ο Φιλοκτήτης ήταν το τελευταίο πρόσωπο που είδε ο γιος της Αλκμήνης…
ΖΗ: Ενδιαφέρον ακούγεται αυτό… τί έγινε συγκεκριμένα;
ΜΥ: Η σύζυγος του Ηρακλή, η Δηιάνειρα, όταν συνειδητοποίησε ότι η καρδιά του ανήκει στην Ιόλη, του έδωσε να φορέσει έναν χιτώνα…
ΖΗ: Ο οποίος είχε ποτισθεί με το δηλητηριώδες αίμα του Κενταύρου Νέσσου…
ΜΥ: Το δηλητήριο άρχισε να κατατρώει τις σάρκες του Ηρακλή…στην κορυφή του όρους Οίτη, παρακάλεσε τον γιο του Ύλλο, ν’ ανάψει πυρά για να καεί…
ΖΗ: Δέχθηκε κάτι τέτοιο ο γιος του;
ΜΥ: Όχι… κανένας δεν δέχθηκε, παρά μόνον ο Φιλοκτήτης…
ΖΗ: Δύσκολη απόφαση…πώς να ένιωσε άραγε;
ΜΥ: Πεπεισμένος ότι έπραξε το καθήκον του…
ΖΗ: Κι από πού εξάγεται αυτό το συμπέρασμα;
ΜΥ: Αφού τον ευχαρίστησε που τον βοήθησε να τελειώσουν τα βάσανα του, του δώρισε το τόξο και τα βέλη, ποτισμένα στο φαρμακερό αίμα της Λερναίας Ύδρας…
ΖΗ: Έπιασε τόπο αυτή η κίνηση;
ΜΥ: Ακόμα και ο Οδυσσέας παραδεχόταν ότι ο Φιλοκτήτης ήταν καλύτερος τοξότης… η αλήθεια είναι ότι ο Μηριόνης και ο Τεύκρος ήταν επίσης καλύτεροι του…
ΖΗ: Οπότε να φανταστώ ότι γύρισε στην πατρίδα του μετά;
ΜΥ: Η μοίρα τον κάλεσε στην Τροία, όντας ένας εκ των μνηστήρων της Ελένης…
ΖΗ: Ως βασιλιάς που ήταν, θα συμμετείχε και ως αρχηγός πλοίων της πατρίδας του…
ΜΥ: Επτά έστειλε, πενήντα κωπηλάτες έκαστο… αλλά η Λάχεσις είχε άλλα σχέδια…
ΖΗ: Μαύρος ο λαχνός που εξήλθε του αγγείου, μάλλον…
ΜΥ: Μετά τον απόπλου των Αχαιών από την Αυλίδα, σταμάτησαν για λίγο στη Λήμνο, στο νησί του θεού Ηφαίστου…
ΖΗ: Λογικό… άνθρωποι ήταν, ξεκούραση χρειάζονταν…
ΜΥ: Οι Αχαιοί όφειλαν να θυσιάσουν προς τιμήν της νύμφης Χρύσης, σ’ ένα νησάκι αφιερωμένο στην ίδια δίπλα στη Λήμνο, που μόνο ο Φιλοκτήτης γνώριζε…
ΖΗ: Οπότε, τέθηκε επικεφαλής της θρησκευτικής τελετής;
ΜΥ: Μάλιστα… λίγο πριν την ολοκλήρωση της όμως, ένα νερόφιδο τον δάγκωσε…
ΖΗ: Είχε διαπράξει κάτι μεμπτό και επήλθε τιμωρία;
ΜΥ: Πιθανόν, θύτης ήταν η Ήρα επειδή βοήθησε τον Ηρακλή… κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι αυτό συνέβη διότι αρνήθηκε τον έρωτα της νύμφης…
ΖΗ: Το τραύμα τί απέγινε τελικά; …επουλώθηκε;
ΜΥ: Κάθε άλλο… ο πόνος οδυνηρός, η δυσωδία εντονότατη… άπαντες στο στρατό, δεν άντεχαν τα ουρλιαχτά του…
ΖΗ: Πώς αντιμετωπίστηκε λοιπόν η κατάσταση;
ΜΥ: Ο Οδυσσέας έδειξε για άλλη μία φορά το στυγνό του πρόσωπο… εισηγήθηκε να τον παρατήσουν στη Λήμνο και να συνεχίσουν για τον Ίλιον…
ΖΗ: Εισακούστηκε από τους Ατρείδες;
ΜΥ: Δυστυχώς, ναι… κι ο Φιλοκτήτης υπέφερε για δέκα χρόνια…
ΖΗ: Όση διάρκεια είχε ο πόλεμος στη γη της Τρωάδας …η Τιτανίδα Θέμις, απούσα;
ΜΥ: Κι όμως, οι εξελίξεις έλαβαν άλλη τροπή… ο Κάλχας από τους Αχαιούς και ο Έλενος από τους Τρώες, έδωσαν τρεις χρησμούς για την πτώση της Τροίας…
ΖΗ: Μου φαίνονται πολλοί αλλά εσύ ξέρεις καλύτερα…
ΜΥ: Πρώτον, θα έπρεπε να κλαπεί το Παλλάδιο, από την ακρόπολη της Τροίας…
ΖΗ: Α, ναι!… κάτι που υλοποίησαν ο Διομήδης και ο Οδυσσέας…
ΜΥ: Δεύτερον, απαραίτητη για τον τερματισμό του πολέμου ήταν η συμμετοχή του Νεοπτόλεμου, του γιου του Αχιλλέα…
ΖΗ: Αν δεν κάνω λάθος, πρέπει να είχε την ορμή του πατέρα του…τίποτα πια δεν μπορούσε να σώσει την Τροία…
ΜΥ: Τρίτον, σημαντική ήταν η συμβολή του Φιλοκτήτη, εξαιτίας των φαρμακερών βελών που είχε στην κατοχή του…
ΖΗ: Δέχθηκε να συνδράμει μετά από όλα όσα του έκαναν οι συμπατριώτες του;
ΜΥ: Εστάλησαν στη Λήμνο, ο Οδυσσέας και ο Νεοπτόλεμος, με τον γιο της Αντίκλειας να προσπαθεί να ξεγελάσει τον νεαρό γιο της Δηιδάμειας…
ΖΗ: Όλα αυτά, δεν προσιδιάζουν σε εξυπνάδα, μα σε κουτοπονηριά και πανουργία…
ΜΥ: Πρόκειται για μία μορφή πλήρως εξωραϊσμένη…
ΖΗ: Δηλαδή, τί ακριβώς σκάρωσε ο γιος του Λαέρτη;
ΜΥ: Προσπάθησε να πείσει τον Νεοπτόλεμο να εξαπατήσει τον Φιλοκτήτη και να χρησιμοποιήσει το – δήθεν – επιχείρημα ότι και ο ίδιος ξεγελάστηκε από τον Οδυσσέα και επέστρεψε στη Σκύρο… διότι ο Οδυσσέας συνέχιζε να έχει στην κατοχή του τα όπλα του Αχιλλέα, που με δόλο τα είχε στερήσει από τον δικαιωματικό κάτοχο τους, τον Αίαντα, τον γιο του Τελαμώνα…
ΖΗ: Σε αναμονή της αντίδρασης του μικρού …δεν θέλω να διακόψω τον ειρμό σου…
ΜΥ: Ο Οδυσσέας επικεντρώνεται στη δόξα που θα αποκτήσει ο Νεοπτόλεμος όταν εκπορθήσει το Ίλιον, με τα βέλη του Φιλοκτήτη…
ΖΗ: Έπεσε στην παγίδα τελικά;
ΜΥ: Στην αρχή, ξεγέλασε τον Φιλοκτήτη… μα ο Νεοπτόλεμος, δεν είναι Οδυσσέας… είναι ακέραιος χαρακτήρας, ακριβώς όπως ο πατέρας του… πάνω και από τη δόξα, η τιμή…ο Αχίλλειος Κώδικας, μίλησε…
ΖΗ: Επικροτώ… και ποια η κατάληξη της σκηνής αυτής;
ΜΥ: Ο Νεοπτόλεμος συμπαραστάθηκε στον Φιλοκτήτη…κάθησε δίπλα του, τον στήριξε ψυχολογικά και συζητούσε μαζί του…
ΖΗ: Και ο Οδυσσέας;
ΜΥ: Σώθηκε από την παρέμβαση του Νεοπτόλεμου, όταν το τεντωμένο τόξο του Φιλοκτήτη, τον σημάδευε… η μεταστροφή του νεαρού ήρωα, οδήγησε σε έντονο λεκτικό διαπληκτισμό μεταξύ τους… μα σαν είδε ο Οδυσσέας τον εγγονό του Πηλέα να ορθώνεται, γύρισε την πλάτη… γνώριζε ότι δεν μπορούσε να σταθεί απέναντι του σε μονομαχία… τότε, εμφανίσθηκε ο Ηρακλής και προέτρεψε τον Φιλοκτήτη ν’ ακολουθήσει τον Νεοπτόλεμο στην Τροία…
ΖΗ: Όλα εντάξει μέχρι εδώ… η πληγή του Φιλοκτήτη;
ΜΥ: Τον ανέλαβαν οι Ασκληπιάδες, Ποδαλείριος και Μαχάων… η πληγή έκλεισε και ο Φιλοκτήτης μπήκε στις μάχες…
ΖΗ: Είχε το δικό του μερίδιο εκεί;
ΜΥ: Ένα από τα φαρμακερά του βέλη, πέτυχαν τον Πάρη…έτσι πέθανε ο δειλός γιος του Πριάμου, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που ο ίδιος είχε σκοτώσει, με την άνανδρη βοήθεια του Απόλλωνα, τον Αχιλλέα, κάτω από τις Σκαιές Πύλες… δες το σαν «Ευχαριστώ» του Φιλοκτήτη προς τον Νεοπτόλεμο…
ΖΗ: Γύρισε σώος και ασφαλής ή είχε τη μοίρα πολλών που θαλασσοπνίγηκαν;
ΜΥ: Ορισμένοι, υποστηρίζουν ότι το καράβι του έφθασε μέχρι τη Σικελία, όπου ίδρυσε πόλεις… η επικρατούσα όμως παράδοση, τον θέλει πίσω στην πατρώα γη… δέκα χρόνια μαρτυρίου ήταν πολλά άλλωστε…
ΖΗ: Μία ιστορία, πόσα νοήματα… ξεχωρίζεις κάποια Μύστη πριν αναρριχηθώ αύριο με το καλό, στο Πάνθεον του Ολύμπου;
ΜΥ: Η στάση του Νεοπτόλεμου απέναντι στον Φιλοκτήτη, με συγκινεί ιδιαίτερα…
ΖΗ: Λόγω συναισθηματισμού;
ΜΥ: Αιακός, Τελαμώνας, Πηλέας, Αίαντας, Αχιλλέας, Νεοπτόλεμος… κρυστάλλινος ο χαρακτήρας όλης αυτής της γενεαλογίας… διένυσαν αγόγγυστα και κατ’ επιλογή, το μονοπάτι της Αληθείας και της Αρετής… με τη διαφορά ότι ο Νεοπτόλεμος, είχε ένα μειονέκτημα συγκριτικά με τον πατέρα του…
ΖΗ: Ποιο ήταν αυτό;
ΜΥ: Όλοι οι προαναφερθέντες, είχαν έμφυτα σπάνια στοιχεία… ο Αχιλλέας όμως ταυτόχρονα, ήταν υπό τη σκέπη του μεγίστου των σοφών, του Κενταύρου Χείρωνα…
ΖΗ: Ευλογημένος θα έλεγα…
ΜΥ: Τα έμφυτα στοιχεία, μέσω της παιδείας που έλαβε, ο Αχιλλέας τα καλλιέργησε στον υπέρτατο βαθμό… ο Νεοπτόλεμος ωστόσο, ανατράφηκε στη Σκύρο, στη βασιλική αυλή του παππού του Λυκομήδη…
ΖΗ: Σίγουρα, οι δύο καταστάσεις δεν μπορούν να εξισωθούν…φρονώ ότι ο Νεοπτόλεμος είναι άξιος πολλών συγχαρητηρίων…
ΜΥ: Θα συμφωνήσω… κι ο Φιλοκτήτης όμως, κρύβει πάρα πολλά…
ΖΗ: Πώς θα τα αποκωδικοποιούσες Μύστη;
ΜΥ: Βυθίσου ηθελημένα στα σκοτεινά άδυτα της καθημερινότητας σου… αποδέξου τα ελαττώματα σου…αγκάλιασε τη μοναχικότητα… δάμασε τον πόνο και η βοήθεια του – κάθε – Νεοπτόλεμου, θα προκύψει… συν Αθηνά και χείρα κίνει…
ΖΗ: Αδημονώ να συναντήσω την κόρη του Δία, πάνω στον Μύτικα…
ΜΥ: Θα σε καθοδηγήσει να κατακτήσεις απάτητες κορυφές Ζήτη, όμοιες με αυτές που κατέκτησαν οι Αιακίδες…
ΖΗ: Πιστεύεις ότι μπορώ ν’ ανταπεξέλθω Μύστη;
ΜΥ: Πρώτα, οφείλεις να πιστέψεις εσύ στον εαυτό σου… μην αποθαρρυνθείς, όταν στην ανηφόρα της ζωής συναντήσεις εμπόδια… στόχοι σου, η πρόοδος, η ανέλιξη, η κατάκτηση… το καθιστά σαφές ο Φιλοκτήτης… «φιλώ» (αγαπώ) + «κτώμαι» (κατακτώ)… ν’ αναζητάς τις κατακτήσεις Ζήτη, αν θες να γίνεις ομοτράπεζος των αθανάτων… καλό κατευόδιο και τύχη αγαθή…
ΖΗ: Παρόλο που έκανα μεγάλο ταξίδι από την Κύρβα, δεν σ’ αποχαιρετώ Μύστη… οι δρόμοι μας, θα συναντηθούνε ξανά…

Το παρόν πόνημα αφιερώνεται στον κ. Φιλοκτήτη Τζαράκη,
Δ/ντή 1ου Γυμνασίου Ιεράπετρας