«Επιδημία μυωπίας» πλήττει τα παιδιά σε όλο τον κόσμο

Οι ανησυχίες που προκύπτουν από την αύξηση των ποσοστών της μυωπίας αφορούν τις δυσμενείς επιπτώσεις της υψηλής μυωπίας, όπως ο καταρράκτης, το γλαύκωμα και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Η δραστική μείωση του χρόνου που περνούν τα παιδιά έξω από το σπίτι στο φως του ήλιου φαίνεται να είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες της «επιδημία μυωπίας », την οποία διαπιστώνουν οφθαλμίατροι σε όλο τον κόσμο.

Η προδιάθεση για μυωπία εξαρτάται από γενετικούς παράγοντες. Τα παιδιά με έναν ή και δύο μύωπες γονείς έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν μυωπία. Παρότι, όμως, τα γονίδια απαιτούν πολλές γενιές για να μεταβληθούν, τα ποσοστά παιδιών με την πάθηση αυτήν έχουν αυξηθεί κατά 42% από το 1970 μέχρι σήμερα στις ΗΠΑ.

Τι συμβαίνει και τα ποσοστά μυωπίας έχουν τόσο δραματική μεταβολή; Μήπως εκτός από την γενετική υπάρχει και κάτι άλλο που οδηγεί τα παιδιά να κάνουν μυωπία; Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά, από την πλευρά του, ότι περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού της Γης θα είναι μυωπικό μέχρι το 2050.

Τι βρίσκεται πίσω από το φαινόμενο;

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η μείωση της έκθεσης των παιδιών στο ηλιακό φως βρίσκεται πίσω από το φαινόμενο. Η νέα έμφαση στα σχολικά μαθήματα που πρέπει να γίνονται στο σπίτι, το θέλγητρο των ηλεκτρονικών συσκευών και οι ανησυχίες των γονέων για την ασφάλεια των δημόσιων χώρων οδηγούν ολοένα και περισσότερα παιδιά σε οικειοθελή απομόνωση. Ιατρική έρευνα του 2020 στον Καναδά έδειξε ότι οκτάχρονα παιδιά δαπανούσαν περισσότερες από πέντε ώρες την ημέρα μπροστά σε οθόνες για ψυχαγωγία, χωρίς να υπολογίζονται οι ώρες στον υπολογιστή για τα σχολικά μαθήματα.

Τα ποσοστά μυωπίας αυξήθηκαν σημαντικά στις ηλικίες έξι έως οκτώ ετών, με τα παιδιά να καταγράφουν πολύ χειρότερες επιδόσεις σε οφθαλμικά τεστ σε σχέση με το 2015. Την ίδια ώρα, στα παιδιά αυτά δεν καταγράφηκε υποχώρηση των διανοητικών δεξιοτήτων. Παρότι πολλοί υποστήριζαν παραδοσιακά ότι η υπερβολική ανάγνωση ενισχύει την πιθανότητα εμφάνισης μυωπίας, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η έλλειψη ηλιακού φωτός και η παραμονή μπροστά στην οθόνη υπολογιστή ή τηλεφώνου αποτελούν πολύ πιο επιβαρυντικούς παράγοντες. Παρότι το φαινόμενο είναι παγκόσμιο, η παιδική μυωπία έχει αποκτήσει διαστάσεις επιδημίας στην ανατολική και νοτιοανατολική Ασία, όπου ποσοστό 80% με 90% των μαθητών Λυκείου είναι μύωπες.

Οι συνέπειες του Covid-19

Στην αυγή του 21ου αιώνα παρατηρήθηκε μια έξαρση των ποσοστών μυωπίας παγκοσμίως. Η αύξηση αυτή πήρε σύντομα ανησυχητικές διαστάσεις. Μετά την πανδημία Covid-19 o εγκλεισμός και η τηλεκπαίδευση είχαν συνέπειες απρόσμενες και καταστροφικές στην περαιτέρω αύξηση των ποσοστών μυωπίας. Ίσως πλέον βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πανδημία μυωπίας.

Η μυωπία σε αριθμούς

Η μυωπία είναι η πιο συνηθισμένη οφθαλμική πάθηση και η κύρια αιτία προβλημάτων όρασης στα παιδιά παγκοσμίως και η συχνότητα εμφάνισής της αυξάνεται ραγδαία. Το 2010, 1.9 δισεκατομμύρια άνθρωποι (27% του παγκόσμιου πληθυσμού) ήταν μύωπες και 70 εκατομμύρια από αυτούς (2.8%) είχαν υψηλή μυωπία.
Οι αριθμοί αυτοί υπολογίζεται να αυξηθούν σε 52% και 10%, αντίστοιχα, μέχρι το 2050. Δηλαδή υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050 ο μισός πληθυσμός της γης θα είναι μυωπικός.

Τι συμβαίνει στη μυωπία;

Έχουμε δύο είδη μυωπίας την αξονική και την κερατοειδική όπου μπορεί να συνδυάζονται. Για να έχουμε ευκρινή όραση, το φως που εισέρχεται στο μάτι πρέπει να εστιαστεί με ακρίβεια στο πίσω τμήμα του, σε μία περιοχή όπου ονομάζεται αμφιβληστροειδής χιτώνας.
Στα μυωπικά μάτια ο βολβός είναι επιμηκυμένος και ο κερατοειδής πιο κυρτός με αποτέλεσμα το φως να μην εστιάζεται ακριβώς επάνω στον αμφιβληστροειδή, αλλά λίγο πιο μπροστά δημιουργώντας θολή όραση.

Πόσο αθώα είναι η μυωπία;

Τα γυαλιά βελτιώνουν την ποιότητα όρασης, αλλά δεν θεραπεύουν τη μυωπία και δεν σταματούν την εξέλιξή της. Σε μυωπίες υψηλές άνω των 4,5 βαθμών παρατηρούνται με αυξημένη συχνότητα σε σχέση με το γενικό πληθυσμό οφθαλμολογικές παθήσεις όπως γλαύκωμα, καταρράκτης, εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς ή και πλήρης τύφλωση.
Αυτό συμβαίνει γιατί ο αμφιβληστροειδής έχει μεγάλη πιθανότητα να σχιστεί επειδή έχει ένα συγκεκριμένο μέγεθος το οποίο δεν μπορεί να ακολουθήσει την ανάπτυξη επιμήκυνσης του βολβού.

Σε τι οφείλονται τα αυξημένα ποσοστά μυωπίας που καταγράφονται σε παιδιά παγκοσμίως;

Ο μηχανισμός επιμήκυνσης του βολβού και στροφής σε μυωπία παραμένει αδιευκρίνιστος. Ενοχοποιούνται:
• Γονιδιακά αίτια
Η μεγαλύτερη παγκόσμια γονιδιακή μελέτη για τη μυωπία και τις διαθλαστικές ανωμαλίες που έγινε ποτέ η (CREAM), The Consortium for Refractive Error and Myopia, βρήκε 24 γονίδια σχετιζόμενα με 10-πλάσια αύξηση της μυωπίας. Έτσι εξήχθη το συμπέρασμα ότι για την εμφάνιση μυωπίας ευθύνονται και άλλοι παράγοντες εκτός από τους γονιδιακούς.
• Περιβαλλοντικά αίτια
Η αυξημένη δραστηριότητα σε ανοιχτούς χώρους έχει φανεί ότι προλαμβάνει την εμφάνιση μυωπίας. Φαίνεται όμως ότι εάν κάποιος αρχίσει να αναπτύσσει μυωπία ο χρόνος που περνά σε ανοιχτούς χώρους δεν σταματά την εξέλιξή της. Το εύρημα αυτό υποδεικνύει ότι η έκθεση στο φως μάλλον παίζει σημαντικό ρόλο για την πρόληψη της μυωπίας. Η επαγόμενη από το φως έκκριση ντοπαμίνης, νιτρικού οξέος και άλλων νευροδιαβιβαστών έχει αποδειχτεί ότι αναστέλλει την επιμήκυνση του βολβού που παρατηρείται στη μυωπία.

Πώς επηρέασε την όραση των παιδιών η παρατεταμένη περίοδος τηλεκπαίδευσης; 

Κυρίαρχη αντίληψη είναι ότι όσο το μάτι δέχεται κοντινά ερεθίσματα γίνεται μυωπικό. Η εργασία σε κοντινές αποστάσεις (διάβασμα, ηλεκτρονικές οθόνες), απαιτεί από το μάτι να καταβάλει προσπάθεια προσαρμογής και αλλαγής της απόστασης εστίασης του προσπίπτοντος φωτός. Αυτό γίνεται μέσω αλλαγής σχήματος του φακού και επιμήκυνσης του βολβού. Έχει αποδειχθεί ότι ο βολβός επιμηκύνεται προσωρινά μετά από 10 έως 30 λεπτά εργασίας σε κοντινές αποστάσεις. Εάν αυτός ο μηχανισμός ευθύνεται για την αύξηση της παρατηρούμενης μυωπίας στον πληθυσμό παραμένει αμφιλεγόμενο.