Δευκαλίων: Ο προπάτωρ των Ελλήνων

Ο Βασίλειος Σπανός είναι Διδάκτωρ Αρχαιολογικού Τουρισμού & Πολιτιστικής Διπλωματίας, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η στήλη έχει ως σκοπό την παράθεση θεσσαλικών μύθων και τη σύνδεση τους με το σύγχρονο βίο. Η μεθοδολογία που ακολουθείται είναι ο διάλογος μεταξύ δύο υποτιθέμενων χαρακτήρων. Στο παρόν άρθρο ο Μύστης συνομιλεί με τον Λυγκέα. Ο τίτλος κάθε πονήματος αντιστοιχεί σε ένα δελφικό παράγγελμα, η ουσία του οποίου αποκρυσταλλώνεται, στους μυθικούς διαλόγους.

«Προγόνους στεφάνου»

ΛΥ: Εδώ, στην ακρόπολη της Φθίας, αναπολείς την ευνομία και τη συνολική ευφορία της… έχω το ελεύθερο Μύστη;
ΜΥ: Αίφνης εμφανίσθηκες αλλά και πάλι, καλοδεχούμενος Λυγκέα…όντως, τη Φθία την κυβέρνησαν σεβαστοί άνθρωποι…
ΛΥ: Η έρευνα μου μέχρι στιγμής, δείχνει ότι Θεσσαλία και Ελλάδα, συμπορεύονται…
ΜΥ: Η σχέση αυτού του ονόματος με τη Θεσσαλία είναι άρρηκτη…
ΛΥ: Ποια είναι η διαδρομή του πίσω στον χρόνο;
ΜΥ: Το όνομα «Έλληνες» συνδέεται σε δεύτερο βαθμό, με τον Αχιλλέα…
ΛΥ: Λογικά, κάτι θα απαντάται στον Όμηρο, για να το λες αυτό…
ΜΥ: Όσοι πολέμησαν στην Τροία, ορίζονταν ως «Δαναοί», «Αργείοι» και «Αχαιοί»…
ΛΥ: Και με το όνομα «Έλληνες», ποιους αποκαλεί;
ΜΥ: Μόνο όσους ζούσαν στην επικράτεια του βασιλείου του Πηλέα… υπήρχε πόλη κάπου εκεί ονόματι «Ελλάδα», που δεν έχει ταυτοποιηθεί ακόμα…
ΛΥ: Με όλον τον σεβασμό στον επικό ποιητή μας αλλά υπάρχουν έτερες πηγές που συνηγορούν σ’ αυτό;
ΜΥ: Αρχαίες μαρτυρίες υπάρχουν μέσω των Ηροδότου, Στράβωνα, Δικαιάρχου, Θουκυδίδη και Παυσανία…
ΛΥ: Όλα αυτά, σε δεύτερο βαθμό…πρωτίστως, ποια είναι η απαρχή του ονόματος;
ΜΥ: Πρέπει να πάμε πολύ πίσω Λυγκέα, στην αχλή της ελληνικής μυθολογίας…
ΛΥ: Κανένα απολύτως πρόβλημα… το χάρισμα του Αργοναύτη προγόνου μου μες στο πηχτό σκοτάδι, εμφανίζεται μεταφορικά και σε μένα…
ΜΥ: Μετά τη νίκη των Ολυμπίων ενάντια στους Τιτάνες, το ανθρώπινο είδος έγινε μοχθηρό… ο Δίας έθετε δοκιμασίες στους ανθρώπους… κάποτε, μεταμφιεσμένος για να μην τον αναγνωρίσουν, επισκέφθηκε τους γιους του Λυκάονα, στην Αρκαδία… το γεύμα που του παρέθεσαν, περιείχε κρέας ζώων και ενός βρέφους, που είχαν θυσιάσει…
ΛΥ: Βαρβαρικής φύσεως έθιμα… υπέπεσε στην αντίληψη του Δία;
ΜΥ: Κατευθείαν, ως θεός που ήταν… κεραυνοβόλησε όλους τους γιους του Λυκάονα εκτός από τον Νύκτιμο, που τον έσωσε η αρχέγονη Γαία… έπειτα από αυτό το περιστατικό, η απόφαση του Νεφεληγερέτη ήταν να εκκαθαρισθεί το Χάλκινο Γένος των ανθρώπων, μέσω κατακλυσμού…
ΛΥ: Αν ο κατακλυσμός παραπέμπει σε κάποιο πρόσωπο, αυτός είναι ο Νώε…όλοι τον γνωρίζουν, ακόμα και στη χώρα μας…
ΜΥ: Πόσο λυπηρό… διότι αφενός ο κατακλυσμός που αφορά στη μυθιστορία μας, έχει κεντρική φιγούρα τον Δευκαλίωνα και αφετέρου, δεν υπήρξε μόνο ένας…
ΛΥ: Πόσοι υπήρξαν;
ΜΥ: Τρεις… του Ωγύγου, του Δαρδάνου και του Δευκαλίωνα…
ΛΥ: Λίγα λόγια για τον Δευκαλίωνα;
ΜΥ: Ήταν γιος του Προμηθέα και της Ωκεανίδας Κλυμένης… τον καιρό που ο Ζευς έλαβε την απόφαση του περί κατακλυσμού, βασίλευε στη Θεσσαλία…
ΛΥ: Αν ο Προμηθέας στάθηκε δίπλα στην ανθρωπότητα τότε, σίγουρα θα συμπαραστάθηκε και στον γιο του…
ΜΥ: Η στάση του απέναντι στην ανθρωπότητα, επιδέχεται κριτικής…ωστόσο, συμβούλεψε τον Δευκαλίωνα να κατασκευάσει μία κιβωτό, για να σωθεί…
ΛΥ: Το μένος του Δία, δεν νομίζω να κράτησε και λίγο…
ΜΥ: Εννέα ολόκληρα μερόνυχτα και η κιβωτός τελικά, προσάραξε…
ΛΥ: Γνωρίζουμε πού;
ΜΥ: Παρνασσός, Άθως, Δωδώνη, Αίτνα, συνθέτουν ένα μωσαϊκό πιθανοτήτων…
ΛΥ: Η επικρατέστερη εκδοχή ποια είναι;
ΜΥ: Η Όθρυς, το βουνό των Τιτάνων…
ΛΥ: Η εγγύτητα του όρους με τη Φθία, βγάζει νόημα…
ΜΥ: Εξήλθε της κιβωτού με την γυναίκα του, την Πύρρα… από ευγνωμοσύνη, μιας και ήταν οι μόνοι που επέζησαν, προσέφεραν θυσία στον Φύξιο Δία…
ΛΥ: Εξευμενίσθηκε κάπως ο Φλογόεντας;
ΜΥ: Έστειλε τον φτεροπόδαρο Ερμή, να μάθει την επιθυμία του ζευγαριού…
ΛΥ: Αναρωτιέμαι τί να ζήτησαν οι δυο τους…
ΜΥ: Δεν αξίωσαν τίποτα παρά μόνο να γεμίσει η γη ξανά ανθρώπους…
ΛΥ: Τι απεφάνθη ο κεραυνόχαρος Κρονίδης;
ΜΥ: Καθώς περπατούν, να ρίχνουν πίσω τους τα «κόκκαλα της Μεγάλης Μάνας»…
ΛΥ: Δώσε μου λίγο χρόνο να σκεφθώ…πέτρες;
ΜΥ: Ακριβώς… οι πέτρες που πετούσε ο Δευκαλίων, μετατρέπονταν σε άνδρες και αντίστοιχα, οι πέτρες που πετούσε η Πύρρα, μετατρέπονταν σε γυναίκες… έτσι, το μιαρό Χάλκινο Γένος έλαβε τέλος και ξεκίνησε το ένδοξο Ηρωικό Γένος…
ΛΥ: Σχέση μεταξύ ανθρώπων και πέτρας; …μάλιστα…
ΜΥ: Η πέτρα στα αρχαία ελληνικά, αποκαλείται «λά(α)ς»… αναλογίσου όρους όπως «λατομείο» και «λαός», εμείς οι άνθρωποι δηλαδή…
ΛΥ: Το όνομα «Έλληνας» όμως, δεν έχει εμφανισθεί στο προσκήνιο… να είμαστε ειλικρινείς Μύστη…
ΜΥ: Σπεύδε βραδέως Λυγκέα… το άρμα της Τιτανίδας Σελήνης κείται ακόμα στο φεγγοβόλο παλάτι της…
ΛΥ: Πώς πορεύθηκε λοιπόν στην υπόλοιπη ζωή του ο Δευκαλίων;
ΜΥ: Η Πύρρα του χάρισε πέντε κόρες και τρεις γιους… την Πανδώρα, τη Θυία, τη Μελανθώ, την Πρωτογένεια, την Αιμόνη, τον Ορεσθέα, τον Αμφικτύονα και τον Έλληνα, που ήταν και ο πρωτότοκος…
ΛΥ: Αρχίζει και ξεκαθαρίζει κάπως το τοπίο…
ΜΥ: Ο Έλληνας, νυμφεύθηκε την Ορσηίδα, τη «Μητέρα των Ελλήνων»…
ΛΥ: Εικάζω πως κάτι τέτοιο, δεν μπορεί να είναι αυθαίρετο…
ΜΥ: Απέκτησαν τρία παιδιά… τον Δώρο, τον Αίολο και τον Ξούθο… ο τελευταίος με την Κρέουσα, απέκτησε τον Ίωνα και τον Αχαιό…
ΛΥ: Οπότε, μιλάμε για τους γενάρχες των τεσσάρων μεγαλύτερων φύλων…
ΜΥ: Τα οποία αποίκησαν όλη την τότε γνωστή ελλαδική επικράτεια και στις δύο πλευρές του Αιγαίου… όλοι αυτοί οι άνθρωποι είχαν κοινό πρόγονο τον Έλληνα… συνεπώς, οι κάτοικοι αυτού του χώρου, ονομάζονται Έλληνες…
ΛΥ: Η Θεσσαλία αποτελεί την κοιτίδα της Ελλάδας ή υπερβαίνω τα εσκαμμένα;
ΜΥ: Από εδώ ξεκίνησαν όλες οι λεωφόροι διάδοσης του Ελληνισμού, ναι…
ΛΥ: Μα τότε, γιατί στο εξωτερικό είμαστε γνωστοί ως «Greece» και όχι ως «Hellas»;
ΜΥ: Γραικός ονομαζόταν ο γιος του Δία και της Πανδώρας, κόρης του Δευκαλίωνα… το όνομα δεν είναι υποτιμητικό… ίσα-ίσα, είναι αρχαιότερο…
ΛΥ: Υπήρχε κάποιο φύλο με το συγκεκριμένο όνομα;
ΜΥ: Ομάδα αποίκων από την Κύμη Ευβοίας, προέρχονταν από κάποια πόλη Γραία… μία φυλή της Βοιωτίας που εγκαταστάθηκε στην Ιταλία, είχε ως τόπο εκκίνησης μία άλλη πόλη Γραία… αυτήν, μας την κατονομάζει και ο Όμηρος…
ΛΥ: Άλλες πληροφορίες πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, υπάρχουν;
ΜΥ: Ο Αριστοτέλης ισχυρίζεται ότι «Γραικοί» ονομάζονταν όσοι κατοικούσαν στην περιοχή της Δωδώνης… επίσης ο χορικός και λυρικός ποιητής Αλκμάν, αποκαλούσε τις μητέρες όλων των Ελλήνων, «Γραίκες»…
ΛΥ: Ναι αλλά για κάποιο λόγο θα επιλέχθηκε τελικά το «Έλληνες», σωστά;
ΜΥ: Από τη μία, θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος ότι το «Γραικός» κινείται παράλληλα με το «Γραικύλος», προσωνύμιο που μας απέδωσαν οι Λατίνοι, για να τονίσουν τον ξεπεσμό μας… από την άλλη, το όνομα «Ελλάς», δεν έχει αρνητικό πρόσημο…θαρρώ όμως, πως το επιχείρημα τούτο είναι δευτερευούσης σημασίας…
ΛΥ: Άρα, ποιο είναι αυτό το επιχείρημα που μας διαφωτίζει πλήρως;
ΜΥ: Το έθνος μας, από τα πανάρχαια χρόνια, ποτέ δεν χρησιμοποίησε το «Γραικός» για τον αυτοπροσδιορισμό του… μην ξεχνάς ότι, τόσο ο Όμηρος όσο και ο Ησίοδος και ο Αρχίλοχος, χρησιμοποίησαν τον όρο «Πανέλληνες», ως δηλωτικό του συνόλου αυτών των ανθρώπων, ήδη από την εποχή τους…
ΛΥ: Επομένως, στη μετά αυτών εποχή, το όνομα «Ελλάς» είχε καθιερωθεί…
ΜΥ: Φτάνει να σκεφθείς ότι οι κριτές των αθλητών στην αρχαία Ολυμπία, αποκαλούνταν «Ελλανοδίκες» και ότι στη σημαντική μα παραγνωρισμένη μάχη των Πλαταιών, ο Σπαρτιάτης Παυσανίας ανακηρύχθηκε «Ελλάνων αρχηγός»…
ΛΥ: Τί συμβαίνει στο παρόν, θα ήθελα να ξέρω…
ΜΥ: Άνοιξε το διαβατήριο σου και θα δεις πώς μεταφράζεται η ιθαγένεια σου…
ΛΥ: Η εμπειρία μου όμως υπεκφαίνει ότι πάρα πολλοί σήμερα δεν είναι τίποτα άλλο παρά άχαροι παρατηρητές μίας εκφυλιστικής περιδίνησης… πού οδεύουμε Μύστη;
ΜΥ: Θέλεις να σου είμαι χρήσιμος ή αρεστός;
ΛΥ: Δεν αρνούμαι ότι είμαι πραγματιστής…
ΜΥ: Αν οι Ελλαδίτες επιμένουν ν’ αποστρέφονται τον φωτεινό ορίζοντα, ο Ελληνισμός νομοτελειακά θα κλείσει τον κύκλο του σύντομα… δυστυχώς, υφίσταται ταυτόχρονα ποσοτικό και ποιοτικό έλλειμμα και η άμμος στην κλεψύδρα, τελειώνει…
ΛΥ: Ελλαδίτες; …όχι Έλληνες;
ΜΥ: Όση σχέση έχει η έρημος Ατακάμα με τη βροχή άλλη τόση έχουν στην πλειοψηφία τους, οι σύγχρονοι κάτοικοι του ελλαδικού χώρου, με την ελληνική κοσμοθέαση…
ΛΥ: Πώς τεκμηριώνεις το επιχείρημα σου;
ΜΥ: Η απάντηση εναπόκειται στην παρατήρηση της καθημερινότητας… τίποτα δεν θυμίζει Ελλάδα… ετεροκατευθυνόμενοι εγκέφαλοι, χαμερπή όντα που χαρακτηρίζονται από αγελαία, άβουλη, μυωπική και μοιρολατρική αντιμετώπιση της πραγματικότητας, ταγμένοι εραστές της ήσσονος προσπάθειας και του μεγίστου κέρδους, δεινοί κολυμβητές στα μελανά ύδατα της ύλης, στο «θεαθήναι» και στο «φαίνεσθαι» οσφυοκάμπτες…
ΛΥ: Μα, εσύ δεν αφήνεις ούτε μία χαραμάδα φωτός…
ΜΥ: Στη νεωτεριστική χώρα των Λωτοφάγων, κατοικοεδρεύουν οι βραδυπορούντες της παγκόσμιας οπισθοφυλακής… δεν αρκεί να βγουν από τον λήθαργο του «Επιμενίδειου ύπνου»… απαιτείται χρόνος για να συνέλθουν και ο χρόνος, δεν είναι σύμμαχος μας… έχουμε πιάσει πάτο… αναζητούσαμε μόνο ηδονή, μας επεστράφη οδύνη και όλα αυτά, άνευ ίχνους στοιχειώδους αντίληψης και διάθεσης για αυτοκριτική…
ΛΥ: Τί απαντάς σε αυτούς που στη χειρότερη, διακρίνονται από παθολογική εμμονή και στην καλύτερη, είναι αδιάφοροι;
ΜΥ: Η κοινωνία αυτορυθμίζεται… αυτή θα επιλέξει στο τέλος, πώς θέλει να πορευτεί… παρατήρησε όμως εκείνο το δέντρο απέναντι…
ΛΥ: Μία αχλαδιά… γευστικότατος ο καρπός της…
ΜΥ: Ο Όμηρος τον θεωρούσε δώρο των θεών… τί χρειάζεται να έχει η αχλαδιά Λυγκέα για ν’ ανθίσει και ν’ απολαύσεις τους καρπούς της;
ΛΥ: Ρίζες Μύστη… γερές ρίζες… αλλά αυτές, συνθλίβονται εδώ και μισό αιώνα και κατά συνέπεια, ένα κενό θα δημιουργηθεί…
ΜΥ: Η φύση δεν ασχολείται με δικαιολογίες και συζητήσεις… οι συνέπειες είναι που τη χαρακτηρίζουν… απεχθάνεται το κενό και επομένως, κάποιος θα το καλύψει…
ΛΥ: Και ποιος θα είναι αυτός;
ΜΥ: Η στέπα…