ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ 2021: Όλα όσα θέλετε να γνωρίζετε για την ενεργειακή αναβάθμιση της κατοικίας σας

Ιδιαιτέρως αυξημένο είναι το ενδιαφέρον για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών μέσω του νέου προγράμματος «Εξοικονομώ 2021» το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη. Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο ο πολιτικός μηχανικός κ. Απόστολος Μπέμπης αναλύει βήμα βήμα τα νέα δεδομένα που εισάγει το «Εξοικονομώ 2021» για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών και παρουσιάζει έναν χρηστικό οδηγό για την υλοποίηση του προγράμματος.

Κύριε Μπέμπη, ποια είναι τα νέα δεδομένα που εισάγει το πρόγραμμα «Εξοικονομώ 2021»;
Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ 2021» αποτελεί τη συνέχεια προηγούμενων προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης και αποσκοπεί στην εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας μέσω της βελτίωσης της ενεργειακής κατάταξης των νοικοκυριών κατά τρεις τουλάχιστον ενεργειακές κατηγορίες.
Οι καινοτομίες του προγράμματος στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του οφέλους, τη μείωση της γραφειοκρατίας και την αύξηση του αριθμού των ωφελούμενων.
Οι υπαγωγές στο πρόγραμμα πραγματοποιούνται με μοριοδότηση, μέχρι εξαντλήσεως των διαθέσιμων πόρων ανά Π.Ε., με βάση τη φθίνουσα σειρά κατάταξης των εγκεκριμένων αιτήσεων υποβολής που έχει προκύψει από τη συγκριτική αξιολόγηση. Για την Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας θα διατεθεί το κονδύλι των 17.600.00 ευρώ.
Μια αλλαγή που φέρνει το νέο πρόγραμμα είναι ότι ο αριθμός των αιτήσεων ανά ωφελούμενο περιορίζονται σε μία, ενώ δικαιούχοι μπορούν να είναι μόνο όσοι έχουν εμπράγματο δικαίωμα στο ακίνητο και με την προϋπόθεση ότι αυτό χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία.
Μια δεύτερη σημαντική προσθήκη του νέου προγράμματος είναι η «Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου/Διηρημένης Ιδιοκτησίας» η οποία καθίσταται υποχρεωτική και επιδοτείται 100% από το πρόγραμμα.

Είδαμε τα προηγούμενα χρόνια ότι η χρονική ιεράρχηση των αιτήσεων είχε ως αποτέλεσμα την ένταξη στο πρόγραμμα ελάχιστων κατοικιών. Κάτι που δεν ισχύει για φέτος. Ποιο είναι το σημαντικότερο κριτήριο ένταξης στο νέο «Εξοικονομώ 2021»;
Το νέο πρόγραμμα έχει σαφώς μια πιο δίκαιη μεταχείριση όλων όσων ενδιαφέρονται να αναβαθμίσουν ενεργειακά την κατοικία τους. Η σημαντικότερη καινοτομία του είναι ότι η αξιολόγηση των αιτήσεων βασίζεται πλέον σε κριτήρια με ειδικούς συντελεστές βαρύτητας αλλά και η δημιουργία λίστας επιλαχόντων.

Με δεδομένες τις πρόσφατες αυξήσεις
στις τιμές των καυσίμων και του ρεύματος η μείωση
της κατανάλωσης μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας
καθίσταται πλέον ο πιο πρόσφορος οικονομικά τρόπος
μείωσης των δαπανών μιας κατοικίας

Να δώσουμε κάποια αναλυτικά στοιχεία για τους ωφελούμενους και ποιοι ιδιοκτήτες κατοικιών μπορούν να κάνουν αίτηση στο νέο Εξοικονομώ 2021;
• Δικαίωμα συμμετοχής έχουν μόνο φυσικά πρόσωπα που έχουν εμπράγματο δικαίωμα σε επιλέξιμη κατοικία. Το εμπράγματο δικαίωμα (πλήρης κυριότητα / επικαρπία /ψιλή κυριότητα) του αιτούντα θα πρέπει να υφίσταται κατά το έτος αναφοράς του Προγράμματος (φορολογικό έτος 2020) όπως και κατά την υποβολή της αίτησης. Σε περίπτωση ύπαρξης περισσότερων δικαιούχων εμπράγματων δικαιωμάτων (συγκυρίων) σε επιλέξιμη κατοικία: αν η κύρια χρήση της υπό αίτηση κατοικίας γίνεται από έναν εκ των συγκυρίων, δικαίωμα συμμετοχής στο Πρόγραμμα έχει μόνον ο συγκύριος που την ιδιοκατοικεί. Αν η κύρια χρήση της υπό αίτηση κατοικίας αφορά σε έτερο πρόσωπο μη συγκύριο (δωρεάν παραχώρηση / ενοικίαση), δικαίωμα συμμετοχής στο Πρόγραμμα έχει οποιοσδήποτε εκ των συγκυρίων με εμπράγματο δικαίωμα πλήρους κυριότητας / επικαρπίας (όχι ψιλή κυριότητα).
• Η κύρια χρήση της κατοικίας καταγράφεται στα στοιχεία της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος του χρήστη εντός των τελευταίων τριών ετών, με προτεραιότητα το έτος αναφοράς (φορολογικό έτος 2020). Σε περίπτωση που από τα στοιχεία της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, για το έτος αναφοράς προκύπτει ότι το ακίνητο δεν ήταν σε χρήση (κενό διαμέρισμα, κενή μονοκατοικία) το εν λόγω φορολογικό έτος, για την πιστοποίηση της κύριας χρήσης κατοικίας θα χρησιμοποιηθούν αντίστοιχα δικαιολογητικά ενός εκ των δύο προηγούμενων φορολογικών ετών. Εάν η κατοικία έχει αποκτηθεί μετά τις 31.12.2020 (πρόσφατη απόκτηση ακινήτου), ζητείται έγγραφη δέσμευση για τη μελλοντική κύρια χρήση της κατοικίας.
• Είναι επίσης επιλέξιμες οι ενοικιαζόμενες / δωρεάν παραχωρούμενες κατοικίες ενώ δεν είναι επιλέξιμες κατοικίες με χρήση βραχυχρόνιας μίσθωσης.
• Σε περίπτωση όπου υπάρχουν πολλοί συγκύριοι και η χρήση της κύριας κατοικίας γίνεται από κάποιον από αυτούς, δικαίωμα υποβολής αίτησης στο Πρόγραμμα έχει μόνον ο συγκύριος που ιδιοκατοικεί και λαμβάνει το αντίστοιχο κλιμακωτό ποσοστό ανά εισοδηματική κατηγορία.
• Σε περίπτωση όπου η χρήση κατοικίας γίνεται από τρίτο πρόσωπο-μη συγκύριο, (δωρεάν παραχώρηση/ενοικίαση), δικαίωμα υποβολής αίτησης στο Πρόγραμμα έχει οποιοσδήποτε εκ των επικαρπωτών – πλήρων κυρίων (όχι ο ψιλός κύριος), και λαμβάνει το αντίστοιχο κλιμακωτό ποσοστό ανά εισοδηματική κατηγορία.
Οι ειδικοί συντελεστές βαρύτητας είναι:
• η εξοικονόμηση ενέργειας (50%),
• το εισόδημα (14%),
• οι βαθμοημέρες (7%),
• η ενεργειακή κλάση βάσει 1ου ΠΕΑ (5%)
• η παλαιότητα του κτιρίου (3%),
• η μονογονεϊκή οικογένεια (7%)
• τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες -AμΕΑ(7%)
• οι πολύτεκνοι (7%)

Ποια είναι τα ποσοστά της επιδότησης ανά κατηγορία ωφελούμενου; 
Τα ποσοστά επιδότησης εξαρτώνται από 2 παράγοντες:
Α) Το εισόδημα (ατομικό ή οικογενειακό)
Β) την ιδιοκατοίκηση από τον αιτούντα ή από έτερο πρόσωπο, όπως βλέπουμε στον παρακάτω πίνακα.

Πόσο σημαντική είναι εν τέλει η ενεργειακή αναβάθμιση της κατοικίας μας;
Η ενεργειακή αναβάθμιση παλαιών κατασκευών ειδικά εκείνων που έχουν κατασκευαστεί πριν την εφαρμογή του κανονισμού θερμομόνωσης είναι μια πολύ σημαντική υπόθεση. Μια υπόθεση η οποία έχει να κάνει άμεσα με το κόστος λειτουργίας της κατοικίας και με δεδομένες τις πρόσφατες αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων και του ρεύματος η μείωση της κατανάλωσης μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας καθίσταται πλέον ο πιο πρόσφορος οικονομικά τρόπος μείωση των δαπανών μιας κατοικίας.

Αν ιεραρχούσατε τις επιλέξιμες παρεμβάσεις ποια προκρίνετε ως την πλέον σημαντική;
Οι παρεμβάσεις που δύναται να είναι επιλέξιμες ανά τύπο αίτησης περιλαμβάνουν παρεμβάσεις σε εξωτερικά κουφώματα, συστήματα σκίασης/αερισμού, θερμομόνωση, συστήματα θέρμανσης και ψύξης, συστήματα ζεστού νερού χρήσης, συσκευές διαχείρισης ενέργειας (smart home) και αναβάθμιση φωτισμού. Η κυριότερη των παρεμβάσεων η οποία και αναβαθμίζει σημαντικά την ενεργειακή κλάση του ακινήτου είναι η θερμομόνωση εξωτερικής τοιχοποιίας και η θερμομόνωση του δώματος ή της στέγης.
Από τις επιλέξιμες παρεμβάσεις λείπουν οι ανελκυστήρες που είχαν επιδοτηθεί σε προηγούμενο πρόγραμμα καθώς σύμφωνα με όσα έχει αναφέρει το υπουργείο πρόθεση είναι να ενταχθούν σε αυτόνομο αντίστοιχο πρόγραμμα.

Τι είναι οι παρεμβάσεις εξοικονόμησης smart home;
Ιδιαίτερη έμφαση στο νέο πρόγραμμα δίνεται στις νέες τεχνολογίες και μάλιστα, για την αγορά «έξυπνων συσκευών» διαχείρισης ενέργειας με ανώτατο όριο το ποσό των 2.500 ευρώ. Περιλαμβάνουν συστήματα «έξυπνου φωτισμού» με πρίζες, φωτισμό χαμηλής κατανάλωσης led, ψηφιακούς θερμοστάτες χώρου (με wi fi) για απομακρυσμένο έλεγχο των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης, αισθητήρες εξωτερικής θερμοκρασίας, υγρασίας, ηλεκτρονικά συστήματα ρύθμισης των εξωτερικών σκιάστρων ανάλογα με την εποχή και την ηλιοφάνεια κ.α.

Υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης δανείου και με ποιους όρους χορηγείται η χρηματοδότηση;
Το ποσοστό επιχορήγησης που αναφέραμε παραπάνω και κυμαίνεται από 40 – 75% αφορά τον επιλέξιμο προϋπολογισμό παρεμβάσεων. Για το υπόλοιπο ποσοστό έως το 100% του επιλέξιμου προϋπολογισμού παρεμβάσεων υφίσταται η δυνατότητα χορήγησης δανείου με επιδότηση επιτοκίου (διάρκειας τεσσάρων έως έξι ετών), στη βάση σχετικού αιτήματος του ωφελούμενου και χωρίς απαίτηση εμπράγματων εξασφαλίσεων από τον χρηματοδοτικό οργανισμό. Η επιδότηση του επιτοκίου αφορά σε όλη τη διάρκεια του δανείου, ενώ παρέχεται και η δυνατότητα για πρόωρη μερική ή ολική εξόφληση του δανείου χωρίς επιβάρυνση του δανειολήπτη. Δίνεται κατ΄ εξαίρεση η δυνατότητα να τεθεί εγγυητής για να βελτιωθεί η πιστοληπτική ικανότητα των πολιτών ειδικά στις κατηγορίες ηλικιωμένων, ανηλίκων καθώς και πολιτών που στερούνται επαρκούς ατομικού εισοδήματος όπως νοικοκυρές και άνεργοι.

Θα μπορούσατε να μας δώσετε τρία παραδείγματα παρεμβάσεων για την ενεργειακή αναβάθμιση τριών κατοικιών με ενεργειακό πιστοποιητικό π.χ. Η, Ε και Γ;
Η κατηγορία «Η» στο ενεργειακό πιστοποιητικό δείχνει ακίνητο που έχει κατασκευαστεί πριν από το 1980 χωρίς θερμομόνωση και οι παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν, καλύπτουν και τις 5 κατηγορίες των επιλέξιμων παρεμβάσεων του προγράμματος. Αυτό σημαίνει ότι ο ωφελούμενος έχει μεγάλα περιθώρια για βελτίωσης της ενεργειακής κατάστασης της ιδιοκτησίας του. Μια μεσαία κατηγορία «Ε» ή «Δ» δείχνει ακίνητο το οποίο έχει κατασκευαστεί με τις παλιές διατάξεις του κανονισμού θερμομόνωσης με χρονολογία κατασκευής από το 1981 εως το 1990 ή παλαιότερο στο οποίο έγινε κάποια μικρή παρέμβαση π.χ. τοποθέτηση επιτοίχιου λέβητα φυσικού αερίου σε συνδυασμό με νέα εξωτερικά κουφώματα. Και εδώ τα περιθώρια για ενεργειακή αναβάθμιση κρίνονται ικανοποιητικά. Τέλος στην κατηγορία «Γ» βρίσκονται τα πιο καινούργια ακίνητα, κατασκευής έως το 2010 λίγο πριν την εφαρμογή του Κανονισμού ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕνΑΚ 2011). Εδώ τα περιθώρια για παρεμβάσεις στενευουν μιας και το ακίνητο θα πρέπει να φτάσει στην κατηγορία «Α» για να αναβαθμιστεί 3 ενεργειακές κλάσεις.

Σε ποιο επίπεδο βρίσκονται σήμερα οι περισσότερες κατοικίες στην Ελλάδα και ειδικότερα στη Θεσσαλία;
Σύμφωνα με την απογραφή των κατοικιών του 2011 από την ΕΛΣΤΑΤ τα δεδομένα για την περιφέρεια Θεσσαλίας είναι αυτά που παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα.

Γίνεται φανερό ότι το μεγαλύτερο ποσοστό κατοικιών έχει κατασκευαστεί πριν από το 1980 δηλαδή πριν από την εφαρμογή του κανονισμού θερμομόνωσης. Αυτό σημαίνει ότι οι κατοικίες αυτές είναι χωρίς μόνωση άρα έχουν πολύ μεγάλες θερμικές απώλειες. Αυτός είναι όμως και ο κύριος λόγος που οι κατοικίες αυτές (προ του 1980) μοριοδοτούνται περισσότερο από τις υπόλοιπες μεταγενέστερες κατασκευές